Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, η ανησυχία μου ήταν μήπως κινδύνευα να παραβρεθώ σε άλλη μία διεθνή συνάντηση όπου όλοι επαναλαμβάνονται και επανεπιβεβαιώνουν τις ταυτότητες τους, είτε ως ανώτερα στελέχη των επιχειρήσεων, είτε ως καθιερωμένες επιχειρήσεις σε έναν παραδοσιακό..
βιομηχανικό παραγωγής έντασης κεφαλαίου γενικότερα. Αυτή τη φορά όλοι σχεδόν ήταν ειλικρινείς ως προς τις προκλήσεις, τις αδυναμίες τους και την ανάγκη ρηξικέλευθων απαντήσεων στα ερωτήματα της εποχής.
Μετά από δύο μέρες έντονων και απροσδόκητα ειλικρινών συζητήσεων, πείστηκα για δύο πράγματα: Κατ' αρχάς, για το πόσο δημιουργική πρόκληση είναι να δουλεύει κάποιος στον τομέα ηλεκτρισμού αυτή τη δεκαετία, καθώς τίποτα δεν θα είναι το ίδιο σε δέκα ή και λιγότερα χρόνια από τώρα. Δεύτερον, για το πόσο σημαντικό είναι να ανοίξουμε τα μάτια μας στην Ελλάδα με αυτογνωσία για τα προβλήματα, τις αβεβαιότητες και την ανάγκη μεγάλων καινοτομιών σε όλη την αλυσίδα αξίας της ηλεκτρικής ενέργειας: από την παραγωγή, την προμήθεια, τη μεταφορά και τη διανομή ηλεκτρικής ενέργειας έως - και κυρίως - στο τελικό στάδιο, αυτό της επαφής και συνεργασίας με τον πελάτη-χρήστη της ηλεκτρικής ενέργειας.
Εξωτερικές και Εσωτερικές πιέσεις στον Κλάδο Ηλεκτρικής Ενέργειας
Οι στόχοι για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα στην ΕΕ έχουν θέσει μια σειρά από ζητήματα στο κέντρο των πολιτικών αλλά και επιχειρηματικών σχεδίων όλων των μεγάλων ηλεκτρικών εταιρειών: επέκταση του ηλεκτρισμού σε άλλες χρήσεις όπως για πδ. στις μεταφορές και τη θέρμανση, περαιτέρω διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), ψηφιοποίηση διαδικασιών στο εσωτερικό των ηλεκτρικών εταιρειών, νέες λύσεις και υπηρεσίες που στοχεύουν στον τελικό χρήστη της ηλεκτρικής ενέργειας, καινοτομία στο επίπεδο του τελικού χρήστη επιτρέποντας την ανάπτυξη εφαρμογών και εξατομικευμένων προγραμμάτων εξυπηρέτησης κοκ. Τα θέματα αυτά οδηγούν σε ριζική αναθεώρηση των επιχειρηματικών μοντέλων και των μοντέλων εσόδων για τις ηλεκτρικές εταιρείες και μας οδηγούν στην ανάγκη σχεδιασμού πολλών, διαφορετικών τοπικών και περιφερειακών αγορών. Ο κλάδος ηλεκτρικής ενέργειας μετατρέπεται διαρκώς από έναν παραδοσιακό τομέα βιομηχανικών εγκαταστάσεων σε κατεξοχήν αγορά βασισμένη στα δεδομένα των χρηστών.
Αν και στην Ευρώπη, για διάφορους λόγους, οι επενδύσεις σε ΑΠΕ εμφανίζουν σημάδια στασιμότητας, σε παγκόσμιο επίπεδο τίθενται διαρκώς νέοι φιλόδοξοι στόχοι-ρεκόρ. Ακόμα και χώρες με παράδοση στην κατανάλωση λιγνίτη-άνθρακα όπως η Πολωνία, έχουν θέσει υψηλούς στόχους για ΑΠΕ και καινοτομία στον κλάδο.
Υπάρχει πλέον αρκετή διαθέσιμη φθηνή ενέργεια μέσω των ΑΠΕ αλλά αυτό δεν έχει ακόμα φανεί στους τελικούς λογαριασμούς των καταναλωτών: Σε αυτό συμβάλλουν παράγοντες όπως οι πολύπλοκοι μηχανισμοί της αγοράς, σημάδια ρυθμιστικής αβεβαιότητας, διαμερισματοποιημένες δομές αγοράς, η αναστάτωση των επιχειρηματικών μοντέλων των μεγάλων ηλεκτρικών εταιρειών, νέοι παίκτες αλλά και η αδράνεια των μεγάλων επιχειρήσεων στο να δοκιμάσουν νέα προϊόντα-υπηρεσίες κοκ. Οι καθιερωμένες επιχειρήσεις του κλάδου καλούνται να πλησιάσουν περισσότερο τους καταναλωτές-πελάτες τους και αυτό κλονίζει παραδοσιακούς τρόπους σχεδιασμού και λειτουργίας. Απαιτείται νέα αντίληψη γύρω από τον ρόλο των εταιρειών και καινοτομία, όχι μόνο στην παραγωγή αλλά σε όλο το εύρος της αλυσίδας παραγωγής αξίας γύρω από τον ηλεκτρισμό, στην αποθήκευση, σε νέα συστήματα διαχείρισης υπηρεσιών ενέργειας, σε ψηφιακές λύσεις: Πρέπει να ξανασκεφτούμε το πώς και το για ποιο συνδυασμό προϊόντος-υπηρεσίας θα χρεώνονται οι χρήστες ηλεκτρικής ενέργειας. Η εμφάνιση εναλλακτικών επιχειρηματικών μοντέλων τύπου Uber αλλά και πρωτοβουλίες από τους χρήστες (συνεταιρισμοί, start-ups κοκ.) καθοδηγούν συχνά τον τρόπο αντίληψης των ηγετικών ομάδων στις μεγάλες εταιρείες ηλεκτρισμού.
Παράλληλα, η επέκταση των τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών δημιουργεί ευκαιρίες για προϊόντα και υπηρεσίες μέσω ομαδοποίησης προϊόντων και της διασυνδεσιμότητας των υποδομών παραγωγής-κατανάλωσης-εποπτείας-μέτρησης κοκ. Η ψηφιοποίηση του κλάδου σημαίνει έναν συνδυασμό από ψηφιακά αναβαθμισμένα δίκτυα μεταφοράς και διανομής, εικονικούς σταθμούς παραγωγής και εικονικές κοινότητες παραγωγών, αυτοπαραγωγών και καταναλωτών.
Τα στελέχη των ηλεκτρικών εταιρειών στην Ευρώπη εκτιμούν ότι οι αλλαγές αυτές θα έχουν συντελεστεί μέσα στη διάρκεια των επόμενων 10 ετών. Και το ερώτημα προκύπτει αβίαστα: ποιοι παίκτες θα έχουν επιβιώσει στην αγορά μέχρι τότε;
Η σχέση με τους χρήστες-καταναλωτές-πελάτες: Καινοτομία στην πλευρά του χρήστη ηλεκτρικής ενέργειας (downstream)
Η μεγάλη πρόκληση επομένως για τις καθιερωμένες εταιρείες στον τομέα ηλεκτρικής ενέργειας είναι να αναπτύξουν μια άλλη σχέση με τους πελάτες τους μέσα από ένα σαφώς πιο ψηφιακό κόσμο. Αυτό σημαίνει να προχωρήσει η σχέση αυτή πέραν του σημείου επαφής που σήμερα είναι ουσιαστικά μόνο ο λογαριασμός του ρεύματος. Ειδικότερα με τις νεότερες γενιές, η πίεση για καλύτερες υπηρεσίες αλλά και περισσότερο έλεγχο προσφέρει ευκαιρίες στις εταιρείες να επανακαθορίσουν μια παραδοσιακή σχέση με τους χρήστες των προϊόντων στον κλάδο. Επομένως ο κλάδος αποκτάει άλλη μία σημαντική πρόκληση: να προσελκύσει υψηλά εξειδικευμένο προσωπικό με γνώσεις σε ψηφιακές τεχνολογίες, τηλεπικοινωνίες, πληροφορική κοκ. Οι εταιρείες μας μέχρι σήμερα είχαν στην κατοχή τους τα πάγια της παραγωγής, της μεταφοράς, της διανομής κοκ. Τώρα έχει έρθει η ώρα να αξιοποιήσουμε τα δεδομένα και την πληροφορία ώστε να παραμείνουμε χρήσιμοι στους πελάτες μας και στην αγορά. Επομένως είναι σημαντικό να συνδέσουμε τις υποδομές με την πληροφορία και εφαρμογές λογισμικού ώστε να αναπτύξουμε εκείνα τα προϊόντα και υπηρεσίες που ο χρήστης επιθυμεί και που του προσφέρουν σημαντική αξία για το μέρος του εισοδήματός του που μας διαθέτει. Οι καιροί έχουν αλλάξει και αυτό ισχύει και για τις απαιτήσεις των πελατών. Τα επίπεδα ποιότητας στις απαιτήσεις των πελατών τα θέτουν πλέον πολυεθνικές όπως οι Uber, Airbnb, Alibaba, Facebook κτλ.
Παράλληλα, αρκετοί πελάτες και χρήστες των υποδομών ηλεκτρικής ενέργειας δεν περνούν πολύ χρόνο να σκέφτονται για την ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνουν (παρά μόνο γι’ αυτό που πληρώνουν) ενώ άλλοι ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για νέες λύσεις όπως ηλεκτρικά οχήματα, αποθήκευση, φωτοβολταϊκά και αλλάζουν εύκολα και συνεχώς προμηθευτές. Επομένως, η διατήρηση της πελατειακής βάσης δεν είναι πλέον δεδομένη. Το να καταλάβουμε καλά ποιοι είναι οι χρήστες-πελάτες, τί ακριβώς επιθυμούν και να τους προσφέρουμε μια ψηφιακή εμπειρία μέσα από καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα και συνεργασίες με φορείς και εταιρείες άλλων τεχνολογικών και επιστημονικών κλάδων, είναι ψηφίδες της ίδιας πρόκλησης.
Το τελευταίο βράδυ, κατά τη διάρκεια του δείπνου, ένας από τους συμμετέχοντες στο συνέδριο με ανώτατη θέση μάνατζμεντ σε εταιρεία-κολοσσό της Ευρώπης μου ψιθύρισε: "Μεταξύ μας, και λόγω προχωρημένης ώρας, μπορώ να το παραδεχθώ: δεν είμαι σίγουρος πόσοι από εμάς θα είμαστε εδώ σε πέντε χρόνια από τώρα..".
Οι βεβαιότητες του παρελθόντος έχουν προ καιρού ξεπεραστεί. Έχει έρθει η ώρα να αποδεχτούμε αυτή την πραγματικότητα και στην Ελλάδα και να τοποθετηθούμε ειλικρινά στα προβλήματα και τις προκλήσεις - με τρόπο θεσμικό, με τεχνογνωσία και υπευθυνότητα. Ο Διαχειριστής του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΔΕΔΔΗΕ) έχει ξεκινήσει - μέσα από το Πρόγραμμα Μετασχηματισμού 2015-2020 και το επενδυτικό του πρόγραμμα ύψους 1.25 δις για την πενταετία - να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια τέτοια μετάβαση.
* του Δρ. Ηλεκ. Μηχ. ΕΜΠ Γιάννη Μάργαρη,
Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος ΔΣ του ΔΕΔΔΗΕ
www.energypress.gr