"Φαίνεται ότι εγώ παρακολουθώ τα ενεργειακά πράγματα σε μια άλλη
χώρα". Με αυτό το σχόλιο, όσον αφορά τα όσα είπε ο Υπουργός
Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γιώργος Σταθάκης, ξεκίνησε την ομιλία του
στο σημερινό Συνέδριο του ΤΕΕ ο πρώην υφυπουργός Ενέργειας Μάκης
Παπαγεωργίου.Αναλυτικότερα, ο κ. Παπαγεωργίου υπογράμμισε τα εξής στην
ομιλία του:
Κυρίες και κύριοι,
Καταρχάς θα ήθελα να συγχαρώ τους διοργανωτές του συνεδρίου για την αξιέπαινη πρωτοβουλία τους.
Eπενδύσεις και ενέργεια είναι δοχεία συγκοινωνούντα. Μια
υγιής οικονομία εξαρτάται απολύτως από έναν υγιή και λειτουργικό
ενεργειακό τομέα. Και κάπου εδώ επιτρέψτε μου να παρατηρήσω πως αυτά δεν
είναι μόνον λόγια κενά περιεχομένου που πρέπει να επαναλαμβάνουμε μόνον
σε συνέδρια και ημερίδες, αλλά πρέπει επιτέλους να δούμε να λαμβάνονται
υπόψη και να γίνονται πράξη.
Καλό είναι να μην ξεχνάμε τα μεγάλα
συγκριτικά πλεονεκτήματα που έχει η χώρα μας σε διάφορους ενεργειακούς
κλάδους, που όμως αυτά πρέπει να συνοδεύονται από ένα συγκροτημένο πλάνο
αξιοποίησης.
Δυστυχώς το πάθημα της ενεργειακής αγοράς, το προ λίγων
μόνον ετών αδιέξοδο του λειτουργού της αγοράς, το οποίο οριακά και με
δύσκολες αποφάσεις αποσοβήθηκε, δεν έγινε μάθημα. Βρισκόμαστε σήμερα προ
ακόμη ενός αδιεξόδου. Τολμώ δυστυχώς να πω πως αν ο ΛΑΓΗΕ ήταν μία
«βόμβα» στα θεμέλια της ενεργειακής αγοράς, η ΔΕΗ είναι σε αντιστοιχία ο
απόλυτος «πυρηνικός όλεθρος»... Κανένας ενεργειακός παίκτης δε θα
μείνει αλώβητος αν δεν αναλάβουμε σήμερα κιόλας δράση για τη διάσωση του
κεντρικού πυλώνα της εγχώριας αγοράς.
Αποτελεί όνειδος να συγχέεται ένα τέτοιο ζήτημα εθνικής
σημασίας, υπεράνω προσώπων και κυβερνήσεων, γιατί τέτοιου βεληνεκούς
είναι η αποστολή διάσωσης της ΔΕΗ, με μία οποιαδήποτε πολιτική
αντιπαράθεση. Το τί δεν έγινε τα τελευταία χρόνια , στο επίπεδο της
εξυγίανσης, και το τί λανθασμένα έλαβε χώρα, μία μάχη οπισθοφυλακών
δηλαδή απέναντι στην ουσιαστική απελευθέρωση της αγοράς στα ευρωπαϊκά
πρότυπα, δεν είναι η στιγμή να συζητηθεί εκτενώς. Οι παροικούντες την
ενεργειακή Ιερουσαλήμ , αλλά και άλλοι που όψιμα είδαν αυτό που η κοινή
λογική και η οικονομική πραγματικότητα επέβαλλε, ξέρουν τί όφειλε να
είχε συμβεί και ατυχώς ανετράπη. Αυτό που έχει σήμερα σημασία είναι όμως
να αναζητήσουμε λύσεις οι οποίες απαντούν στα γιγαντωμένα προβλήματα
της ΔΕΗ. Αυτά που κατάντησαν την μετοχή της μεγαλύτερης ενεργειακής
επιχείρησης της χώρας να κοστίζει όσο μία εφημερίδα...
Ένα τέτοιο σχέδιο πρέπει να πληροί σωρευτικά τα εξής
ζητούμενα από το σύνολο της αγοράς, που συμβαδίζουν με όσα έθεσε ως εκ
των ων ουκ άνευ στην ίδια τη ΔΕΗ η McKinsey στη σχετική μελέτη:
Πρώτον, την διαμόρφωση ανταγωνιστικών χαρτοφυλακίων
παραγωγής ενέργειας για όλους τους ηλεκτροπαραγωγούς. Έτσι θα
δημιουργηθούν προϋποθέσεις μείωσης του κόστους παραγωγής ενέργειας και
θα ενθαρρυνθούν περιβαλλοντικά φιλικές επενδύσεις αναβάθμισης του
παραγωγικού δυναμικού της χώρας,
Δεύτερον, την ομαλή και ισοβαρή διάρθρωση της αγοράς
ηλεκτρισμού στο επίπεδο της λιανικής, ώστε όλοι οι προμηθευτές και
φυσικά και η ΔΕΗ να μπορούν να καταρτίσουν βιώσιμα μακροπρόθεσμα
επενδυτικά πλάνα επ’ωφελεία των καταναλωτών.
Τρίτον, την άμεση εισροή σημαντικών εσόδων στα ταμεία της
ΔΕΗ, ώστε να ανασχεθούν τα προβλήματα ρευστότητας που προκαλούν τα υψηλά
επίπεδα ληξιπρόθεσμων οφειλών που ξεπερνούν, μετά την έκρηξη των
τελευταίων ετών, το 50% του ύψους της ετήσιου τζίρου της.
Σε αυτό το πλαίσιο, επιπόλαιοι σχεδιασμοί όπως η
δρομολογούμενη κατάργηση του τέλους που πληρώνουν όλοι οι προμηθευτές
ηλεκτρισμού, δεν αποτελούν παρά βεβιασμένες αλλά και ανεπαρκείς κινήσεις
που πρωτίστως δεν απαντούν στη βασική παθογένεια. Μία εταιρεία που
χρωστά με τους λανθασμένους χειρισμούς των τελευταίων ετών επτάμιση
φορές περισσότερα χρήματα από τα κέρδη της προ τόκων, φόρων και
αποσβέσεων (EBITDA) δεν καλύπτεται από ένα λογιστικό «λίφτινγκ» που
αφορά μόνο τον περιορισμό των ταμειακών της υποχρεώσεων προς τρίτους.
Προσωπική μου εκτίμηση είναι επίσης πως αντίστοιχα
περιορισμένα θα είναι και τα οφέλη από τους διαγωνισμούς για την πώληση
των λιγνιτικών μονάδων της Μελίτης και την Μεγαλόπολης, στους οποίους
ήδη συναντώνται, όχι προς έκπληξη πολλών, καθυστερήσεις και προσκόμματα.
Πρόκειται για μία διαδικασία ξεπερασμένη με βάση της τρέχουσες συνθήκες
της αγοράς, και δεν είναι καθόλου τυχαίο πως οι συμμετέχοντες ζητούν
και νέα , επιπλέον ανταλλάγματα, προτού καταθέσουν τις οικονομικές
προσφορές τους.
Αποτελεί πλέον επιτακτική ανάγκη να πάψουμε να
ομφαλοσκοπούμε και να δούμε την σημερινή και μελλοντική πραγματικότητα
που διαμορφώνεται στον κλάδο της ενέργειας από τις διεθνείς εξελίξεις.
Εγγενώς και λόγω της φύσεως του ενεργειακού τομέα, δεν υπάρχει περιθώριο
να δρα κανείς την επαύριο των εξελίξεων. Πρέπει να υπάρχει η
ειδικευμένη γνώση και το θάρρος οι αποφάσεις να λαμβάνονται τη στιγμή
που προβλέπονται οι εν λόγω εξελίξεις, ώστε να μη βρίσκεται κανείς να
τρέχει ασθμαίνοντας πίσω από αυτές.
Δυστυχώς όπως σε αρκετά πράγματα έτσι και σε αυτό,
αναμένουμε μοιρολατρικά ένα μέλλον που πάντα έρχεται με μεγαλύτερη
ταχύτητα από τις αντιδράσεις μας. Αν αυτό δεν ήταν η πραγματικότητα,
τότε η κατάρτιση του Εθνικού Ενεργειακού Σχεδιασμού που ξεκίνησε πριν
από ορισμένα χρόνια δε θα είχε παραπεμφθεί στις καλένδες. Δεν υπάρχει
τρόπος να βαδίσουμε προς το ενεργειακό μέλλον που επιθυμούμε αν εμείς
πρώτα δεν το σχεδιάσουμε και δεν διαμορφώσουμε έγκαιρα και τελεσίδικα
τον οδικό χάρτη που θα μας οδηγήσει σε αυτό. Και μάλιστα όταν υπάρχει
ήδη ο Ευρωπαϊκός Χάρτης ως οδηγός.
Επιτρέψτε μου σε αυτό το σημείο να κάνω μία παρέκβαση που
μπορεί να φαντάζει βγαλμένη από την χρονομηχανή αλλά διόλου δεν είναι.
Ανοίξτε ένα οποιοδήποτε site που καταγράφει θέματα ενέργειας και
πληκτρολογήστε ονόματα αυτοκινητοβιομηχανιών. Θα διαπιστώσετε πως η μία
μετά την άλλη, Mercedes, BMW, Volvo, ανακοινώνουν νέα μοντέλα βασισμένα
στην ηλεκτροκίνηση. Εργοστάσια μπαταριών ξεπηδούν σε διάφορες περιοχές
του κόσμου σαν τα μανιτάρια και διαρκώς ανακοινώνονται δραστικές
μειώσεις στην τιμή των μπαταριών και βελτιώσεις στην ισχύ τους. Η ίδια
Tesla επισκέφθηκε την χώρα μας με σκοπό να προχωρήσει σε επενδύσεις. Αν
δούμε αυτά τα δεδομένα θα συνάγουμε πως η αναφυόμενη αγορά της
ηλεκτροκίνησης βρίσκεται εγγύτερα από όσο μπορεί να φανταζόμαστε.
Επιχειρήστε λοιπόν ένα ανακοινωμένο πλάνο, έναν οδικό χάρτη, μία δημόσια
αναφορά έστω για το πώς θα υποδεχθούμε εμείς αυτό το μέλλον που έρχεται
με ταχύτητα, και εμείς πολύ φοβάμαι πως με τέτοιους ρυθμούς δε θα
έχουμε ούτε ...πρίζες για να το τροφοδοτήσουμε.
Ας θυμηθούμε αντίστοιχα την υπόθεση των «έξυπνων μετρητών»
για τους οποίους ο σχετικός διαγωνισμός παραμένει εδώ και χρόνια στο
συρτάρι με αβέβαιο μέλλον.
Επιστρέφοντας στα τρέχοντα, η ύπαρξη ενός στρατηγικού
πλάνου από κοινού με την εξυγίανση της αγοράς, θα δράσει επικουρικά και
ωφέλιμα στην ταχεία προσαρμογή στο ευρωπαϊκό μοντέλο και την διαμόρφωση
μακροπρόθεσμα σταθερών και απλών κανόνων λειτουργίας της αγοράς. Την
παρούσα στιγμή, είναι χαρακτηριστικό πως οι φορείς της αγοράς, οι
ρυθμιστικές αρχές και οι διαχειριστές προσπαθούν να φέρουν σε πέρας το
τιτάνιο έργο προσαρμογής του μοντέλου ρύθμισης της εγχώριας αγοράς με
βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα, το γνωστό target model, χωρίς να γνωρίζουν
βασικές μεταβλητές της αυριανής εικόνας της αγοράς, όπως για παράδειγμα
την αυριανή μορφή και ρόλο της ΔΕΗ αλλά και το προσδοκώμενο βέλτιστο
ενεργειακό μείγμα για την χώρα μας.
Αν μάλιστα είχε ληφθεί έγκαιρα πρόνοια ώστε να ολοκληρωθεί
το διακλαδικό οικονομοτεχνικό μοντέλο ανάπτυξης του ενεργειακού τομέα
που ξεκίνησε να σχεδιάζεται το 2013, τότε εξελίξεις αναμενόμενες και
δρομολογημένες όπως η αύξηση της διεθνώς διαμορφούμενης τιμής των ρύπων
δε θα μας έβρισκαν απροετοίμαστους σε όλα τα επίπεδα. Για να θέσω το
δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων μάλιστα που είναι τα χρήματα που
καταβάλλουν οι Έλληνες καταναλωτές, μία εξέλιξη κυριολεκτικά
προκοινοποιημένη δεν θα προκαλούσε επιπλέον κόστη εκατοντάδων
εκατομμυρίων για πολλαπλά έτη στο γενικό κόστος της εγχώριας
ηλεκτροπαραγωγής.
Στο πλαίσιο του πλημμελούς σχεδιασμού που διαιωνίζει το
ενεργειακό κόστος για τους καταναλωτές και τη βιομηχανία της χώρας, θα
πρέπει να εντάξουμε και τις σημαντικές καθυστερήσεις στην προώθηση της
ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιών μας με το ηπειρωτικό διασυνδεδεμένο
σύστημα. Τα νησιά είναι το σημείο αναφοράς για την ενεργειακή μετάβαση
της χώρας μας για λόγους περιβαλλοντικούς, οικονομικούς αλλά και
επενδυτικούς. Δεν είναι τυχαίο πως η τελευταία πρόσφατη είδηση που μας
προξένησε αισιοδοξία αφορούσε τις ευρωπαϊκές διακρίσεις που απέσπασε το
ιδιωτικό υβριδικό project της Τήλου. Στα μεγαλύτερα νησιά όμως
βρισκόμαστε κολλημένοι στο ίδιο σημείο. Αντί να σχεδιάζουμε ένα μέλλον
μειωμένου κόστους ΥΚΩ, ασφαλούς ενεργειακού εφοδιασμού και λιγότερων
ρύπων για την ηλεκτροδότηση των νησιών μας, που επιπλέον αποτελούν και
τον πυρήνα της τουριστικής βιομηχανίας της Ελλάδος, συζητούμε αντ΄αυτού
πώς θα γλιτώσουμε προσωρινά την Κρήτη από το «μπλακ αουτ» σε λίγα
χρόνια, όταν και εκπνέει η προθεσμία λειτουργίας των πετρελαϊκών
μονάδων.
Θα αποτελέσει τρομακτικό πλήγμα στην υλοποίηση του
ηλεκτρικού καλωδίου αν επαληθευτεί η απώλεια του χαρακτηρισμού του έργου
διασύνδεσης Αττική – Κρήτη ως Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (PCI) που
διευκολύνει την αδειοδότηση και χρηματοδότηση αντίστοιχων έργων. Πρέπει
όλοι οι συνεργαζόμενοι φορείς, τόσο ο ΑΔΜΗΕ αλλά και η ΡΑΕ, ως
θεματοφύλακας των συμφερόντων των καταναλωτών, να δρομολογήσουν τις
κατάλληλες ενέργειες για να αποφευχθεί ένα τέτοιο πισωγύρισμα ετών.
Αντίστοιχα πρέπει να υλοποιηθεί στον συντομότερο χρόνο η δεύτερη φάση
της ηλεκτρικής διασύνδεσης των Κυκλάδων, καθώς με την ολοκλήρωση του
βρόχου Σύρου - Πάρου – Νάξου – Μυκόνου θα θωρακιστεί η αξιοπιστία της
ηλεκτροδότησης και θα γίνουν δυνατές νέες επενδύσεις στον ανανεώσιμο
δυναμικό των νήσων μας.
Οι καθυστερήσεις που ταλαιπωρούν αυτά τα έργα, τις οποίες
παρατηρήσαμε ακόμη και σε αντίστοιχα συμβασιοποιημένα έργα όπως αυτό των
Κυκλάδων - για το οποίο σημειώθηκαν τουλάχιστον 2 χρόνια καθυστέρησης -
σημαίνουν πολύ απλά κόστος εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ ετησίως για
τους καταναλωτές. Επιπρόσθετα δεν επιτρέπουν την επενδυτική αξιοποίηση
του δυναμικού ΑΠΕ των νησιών μας, η οποία μεταφράζεται επίσης σε
εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ επενδύσεων. Διασυνδέσεις, για να το
θέσουμε απλά, σημαίνουν όχι μόνο λιγότερα χρήματα που φεύγουν από τον
εθνικό προϋπολογισμό, αλλά και περισσότερα χρήματα που μπαίνουν σε
αυτόν.
Αναφερόμενος στις ΑΠΕ, αξίζει να σταθώ ιδιαίτερα στη
σημασία της ανάπτυξης τους με ομαλό και συντεταγμένο τρόπο, με σεβασμό
στους επενδυτές, την προστασία του περιβάλλοντος και τις δυνατότητες των
καταναλωτών να στηρίξουν την ανάπτυξη των ΑΠΕ. Μία είδηση του πρόσφατου
διαστήματος με θετική απόχρωση είναι πως η ΔΕΗ με την απορρόφηση της
ΔΕΗΑΝ δείχνει να αντιλαμβάνεται πως το μέλλον βρίσκεται στην ανάπτυξη
των ΑΠΕ και πως το χαρτοφυλάκιο της πρέπει περαιτέρω να εμπλουτισθεί με
τέτοια έργα. Εξαρτάται βέβαια πως θα υλοποιηθεί αυτή η απόφαση.
Η χώρα μας πρέπει να προσαρμοστεί έγκαιρα στην νέα εποχή
της αγοράς ΑΠΕ που ανοίγεται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε το επενδυτικό
τοπίο να ανακάμψει μετά τις σημαντικές καθυστερήσεις που σημειώθηκαν
στην ολοκλήρωση του νέου πλαισίου των διαγωνιστικών διαδικασιών.
Εξασφαλίζοντας ένα βιώσιμο και μακροπρόθεσμο επενδυτικό τοπίο σε
ελπιδοφόρους κλάδους των ΑΠΕ για την χώρα μας, θα επιτύχουμε να
αξιοποιήσουμε το δυναμικό του κλάδου των αιολικών ή και άλλων μορφών που
αξιοποιούν τις παραγωγικές και μορφολογικές συνθήκες της χώρας μας,
όπως το βιοαέριο ή η γεωθερμία.
Στο φυσικό αέριο, η προώθηση των ευρωπαϊκών έργων
διασυνδέσεων με τις γειτονικές αγορές των Βαλκανίων, με βάση τους
ευρωπαϊκούς σχεδιασμούς για την περιοχή, μπορεί να αναπτύξει περαιτέρω
τα γεωστρατηγικά οφέλη που έφερε στη χώρα μας η επιλογή του αγωγού TAP
το 2013. Ο TAP αποτελεί ένα έργο εθνικού αλλά και ευρωπαϊκού
ενδιαφέροντος, ως εκ τούτου πρέπει το συντομότερο να ολοκληρωθεί.
Αντίστοιχα πρέπει να προωθηθεί με ταχύτερα βήματα η υλοποίηση του πολύ
σημαντικού διασυνδετήριου αγωγού IGB με την Βουλγαρία, ο οποίος θα
θωρακίσει την ενεργειακή τροφοδοσία των Βαλκανίων, αλλά και ευρύτερα ως
τις βορειοανατολικές παρυφές της Ευρώπης. Εξίσου εξαιρετικής σημασίας
είναι και οι ανάλογες εξελίξεις στα Δυτικά Βαλκάνια. Και φυσικά μην
ξεχνάμε τις συνέργειες που έχουν όλα αυτά τα έργα με τον ρόλο του
υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG στην ασφάλεια εφοδιασμού, στον οποίο η
χώρα πρόκειται να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο τις προσεχείς
δεκαετίες. Είναι ευχής έργον πως αν και με καθυστέρηση πολλών ετών
ολοκληρώνεται η κατασκευή της 3ης δεξαμενής στην Ρεβυθούσα που
δρομολογήθηκε και συμβασιοποιήθηκε προ ετών. Με την περαιτέρω ανάπτυξη
των διασυνδέσεων, η Ελλάδα δύναται να γίνει το ενεργειακό σταυροδρόμι
διέλευσης –και, γιατί όχι, παραγωγής μελλοντικά, παρά τις τρέχουσες
γεωπολιτικές δυσχέρειες- των νέων πηγών υδρογονανθράκων που
αναπτύσσονται αυτή την περίοδο στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο.
Σε αυτό το πλαίσιο είναι κρίσιμο η εγχώρια αγορά φυσικού
αερίου να ανοίξει με συντεταγμένο και συγκροτημένο τρόπο, σύμφωνο με τις
συνθήκες της διεθνούς αγοράς, αλλά κυρίως με πρώτιστο μέλημα την
εξασφάλιση των μακροπρόθεσμων συμβολαίων προμήθειας και την ασφάλεια
εφοδιασμού. Αναγκαίο βάσει αυτών είναι να επαναπροσδιοριστεί ο τρόπος με
τον οποίο θα αποκρατικοποίηθει η ΔΕΠΑ, σε σχέση με το τρέχον νεφελώδες
και πολυδαίδαλο σχήμα που έχει επιλεγεί. Το παρακολουθούμε με μεγάλη
προσοχή και ενδιαφέρον. Επιπλέον, σε ότι αφορά την ολοκλήρωση της
αποκρατικοποίηση του ΔΕΣΦΑ, πρέπει απαρέγκλιτα να διασφαλισθεί πως το
κράτος με την καταστατική μειοψηφία θα διατηρήσει πραγματικά λόγο και
ρόλο στην λήψη αποφάσεων.
Κυρίες και κύριοι,
Είναι αντιληπτό στους παροικούντες την ενεργειακή Ιερουσαλήμ πως μαγικές λύσεις για τα ζητούμενα
• της εξωστρέφειας,
• της μείωσης του κόστους ενέργειας για τις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας μας,
• και για την προσέλκυση ενεργειακών επενδύσεων με πολλαπλασιαστικά οφέλη, δεν υφίστανται.
Η διαχωριστική γραμμή που διαχωρίζει αυτές τις ωφέλειες από
τη σφαίρα των ευχολογίων και της ρητορείας στην ουσιαστική τους
πραγμάτωση είναι απλοί και ξεκάθαροι: Μακροπρόθεσμος σχεδιασμός,
διασφάλιση της βιωσιμότητας της αγοράς, απλοί και σταθεροί κανόνες
υγιούς ανταγωνισμού σύμφωνα με τα επιτυχή ευρωπαϊκά πρότυπα. Με
ταυτόχρονη δε εφαρμογή ενός action plan για όλα τα θέματα στους
καίριους τομείς.
Οι δυνατότητες της χώρας μας στον ενεργειακό τομέα είναι
πρόδηλες. Τα εμπόδια στην αξιοποίηση τους επίσης. Μένει να βρεθεί η
αποφασιστικότητα να κάνουμε επιτέλους το άλμα προς τα εμπρός, έστω και
την τελευταία στιγμή.
Ευχαριστώ πολύ