Τις μέχρι τώρα δράσεις και τα επόμενα βήματα για τη μετάβαση των
λιγνιτικών περιοχών απαριθμεί το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ που δημοσιεύτηκε την
Παρασκευή. Στόχος της κυβέρνησης είναι να γίνει συντεταγμένα η απόσυρση
όλων των λιγνιτικών μονάδων μέχρι το 2028 και όπως τονίζεται, απόλυτη
προτεραιότητα είναι η μετάβαση στην μεταλιγνιτική εποχή να γίνει με
τρόπο δίκαιο για τις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της
Μεγαλόπολης.
Το γενικό πλαίσιο είναι ότι θα αξιοποιηθούν οι πόροι που είναι άμεσα διαθέσιμοι σε εθνικό επίπεδο αλλά και θα διεκδικηθούν αυξημένα κεφάλαια από τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά ταμεία. Σύμφωνα πάντα με το ΕΣΕΚ, έχουν ήδη γίνει στοχευμένες παρεμβάσεις προς όφελος των υπό μετάβαση περιοχών. Ένα πρώτο βήμα είναι το να αποδοθεί στις ενεργειακές περιοχές το τέλος ανάπτυξης της ΔΕΗ, ένα ποσό κοντά στα 130 εκατομμύρια ευρώ που τους οφείλεται από το 2014, ενώ οι περιοχές αυτές θα συνεχίσουν να λαμβάνουν χρηματοδότηση από τα έσοδα πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέσω του Πράσινου Ταμείου.
Εν συνεχεία, θα εκπονηθεί και θα παρουσιαστεί στα μέσα του 2020 ένα "ολοκληρωμένο, πολυδιάστατο και εμπροσθοβαρές" σχέδιο που θα αποτελεί τον αναπτυξιακό οδικό χάρτη στην μετά τον λιγνίτη εποχή. Όπως τονίζεται, η διαδικασία εκπόνησης του θα είναι συντονισμένη και ανοιχτή στις τοπικές κοινωνίες. Η διαβούλευση θα διεξαχθεί σε θεσμικό επίπεδο με όλους του εμπλεκόμενους τοπικούς φορείς (περιφέρειες, δήμοι, επιμελητήρια), η ενεργή συμμετοχή των οποίων κρίνεται απαραίτητη για την επιτυχή κατάληξη του εγχειρήματος.
Το σχέδιο θα περιλαμβάνει ένα πλέγμα μέτρων και προβλέψεων που θα αφορούν, μεταξύ άλλων: επενδυτικά και φορολογικά κίνητρα, νέες υποδομές, αξιοποίηση των τοπικών φυσικών πόρων, την στήριξη της αγροτικής παραγωγής και του τουρισμού, την μετεκπαίδευση των εργαζομένων, την εξασφάλιση των θέσεων εργασίας και την δημιουργία νέων μέσω ενός ευέλικτου αναπτυξιακού μετασχηματισμού και της ανάπτυξης όλων των τομέων της παραγωγής. Προς αυτήν την κατεύθυνση, θα αξιοποιηθούν μελέτες και εμπειρογνωμοσύνες από διαφορετικούς ανεξάρτητους φορείς με εμπειρία και εξειδίκευση στα θέματα αυτά προκειμένου να υπάρξει η βέλτιστη δυνατή σύνθεση των συνεισφορών.
Παράλληλα, στο πλαίσιο του νέου Ευρωπαϊκού Προϋπολογισμού για την περίοδο 2021-2027, θα διεκδικηθεί η αυξημένη εισροή κεφαλαίων από το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (Just Transition Fund) διασφαλίζοντας ότι οι περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης θα πληρούν τα κριτήρια χρηματοδότησης διαθέτοντας έργα σε προχωρημένο στάδιο ωρίμανσης. Σημαντικός προς αυτήν την κατεύθυνση θα είναι και ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που φιλοδοξεί να μετατραπεί σε μια «Κλιματική Τράπεζα». Επιπροσθέτως, κονδύλια από προγράμματα όπως το Horizon, το Connecting Europe Facility και το Invest EU θα υποστηρίξουν αυτήν την προσπάθεια.
Στο ΕΣΕΚ υπογραμμίζεται επίσης ότι η απολιγνιτοποίηση αποτελεί βαθιά τομή στον εθνικό ενεργειακό χάρτη και παράλληλα είναι μια τεράστια ευκαιρία για την χώρα. "Το πνεύμα καινοτομίας που έφερε με την έλευσή της η αξιοποίηση του λιγνίτη θα μεταλαμπαδευτεί στις καθαρές μορφές ενέργειας και στο νέο ενεργειακό μείγμα του 21ου αιώνα", τονίζεται χαρακτηριστικά.
Σχετικά με τα παραπάνω, η κυβέρνηση προτίθεται να συστήσει έναν Ειδικό Λογαριασμό για τη Δίκαιη Μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και στο Δήμο Μεγαλόπολης. Οι αναπτυξιακές δράσεις που θα χρηματοδοτούνται ανά ετήσιο κύκλο κατανομής των εσόδων, από τον εκπλειστηριασμό δικαιωμάτων εκπομπών προκύπτουν μέσα από ανοικτή δημόσια διαβούλευση και θα αφορούν άξονες όπως η ανάπτυξη των ΑΠΕ, με χρηματοδότηση έργων των ενεργειακών κοινοτήτων με τη συμμετοχή φυσικών προσώπων, ή/και ΟΤΑ ή/και Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου (ΝΠΔΔ) και Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ). Επίσης, περιλαμβάνεται η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων του Δημοσίου/ιδιωτικού τομέα και κατά προτεραιότητα προώθηση των ενεργειακών κοινοτήτων με συμμετοχή των ΟΤΑ, ως επιλέξιμων φορέων.
Ένας ακόμη άξονας είναι η προώθηση ενεργειακών καλλιεργειών, και συγκεκριμένα της τοπικά παραγόμενης βιομάζας για την τροφοδοσία εναλλακτικών συστημάτων τηλεθέρμανσης, καθώς και η αξιοποίηση γεωθερμικών πεδίων.
Η πρωτοβουλία στήριξης της Δίκαιης Μετάβασης θα συνεχιστεί και για την περίοδο 2021-2030, μέσω της χρήσης ενδεχόμενου πλεονάσματος από τα έσοδα των εκπλειστηριασμών, ενώ ήδη εξετάζεται και η δυνατότητα χρήσης πόρων του Ειδικού Λογαριασμού για τη συγχρηματοδότηση δράσεων των οποίων η κύρια χρηματοδότηση προέρχεται από άλλες πηγές. Επιδίωξη επίσης είναι η «Δίκαιη Μετάβαση» να υποστηριχθεί μέσω άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων της περιόδου 2021- 2027.
Όπως δήλωσε αναφορικά με τα παραπάνω σε πρόσφατη εκδήλωση της Ε.Ε. ο νέος επίτροπος και αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς, φιλοδοξία μας/μου είναι η περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας και η περιοχή της Μεγαλόπολης, που είναι οι περιοχές στην Ελλάδα, οι οποίες θα εκτεθούν περισσότερο στο κόστος της μετάβασης, να είναι ουσιαστικά και πιλοτικές περιοχές δράσης, που θα μπορέσουν μέσα από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης να στηρίξουν τις τοπικές κοινωνίες με σημαντικούς πόρους και επενδύσεις.
Παράλληλα με αυτό υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρό για ιδιωτικές επενδύσεις στην πράσινη οικονομία, γιατί ακριβώς ήδη και το τραπεζικό σύστημα και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα αρχίσουν πολύ ουσιαστικά να επικεντρώνουν τις χρηματοδοτήσεις τους σε πιο πράσινες και φιλικές προς το περιβάλλον πρωτοβουλίες».
Το γενικό πλαίσιο είναι ότι θα αξιοποιηθούν οι πόροι που είναι άμεσα διαθέσιμοι σε εθνικό επίπεδο αλλά και θα διεκδικηθούν αυξημένα κεφάλαια από τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά ταμεία. Σύμφωνα πάντα με το ΕΣΕΚ, έχουν ήδη γίνει στοχευμένες παρεμβάσεις προς όφελος των υπό μετάβαση περιοχών. Ένα πρώτο βήμα είναι το να αποδοθεί στις ενεργειακές περιοχές το τέλος ανάπτυξης της ΔΕΗ, ένα ποσό κοντά στα 130 εκατομμύρια ευρώ που τους οφείλεται από το 2014, ενώ οι περιοχές αυτές θα συνεχίσουν να λαμβάνουν χρηματοδότηση από τα έσοδα πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέσω του Πράσινου Ταμείου.
Εν συνεχεία, θα εκπονηθεί και θα παρουσιαστεί στα μέσα του 2020 ένα "ολοκληρωμένο, πολυδιάστατο και εμπροσθοβαρές" σχέδιο που θα αποτελεί τον αναπτυξιακό οδικό χάρτη στην μετά τον λιγνίτη εποχή. Όπως τονίζεται, η διαδικασία εκπόνησης του θα είναι συντονισμένη και ανοιχτή στις τοπικές κοινωνίες. Η διαβούλευση θα διεξαχθεί σε θεσμικό επίπεδο με όλους του εμπλεκόμενους τοπικούς φορείς (περιφέρειες, δήμοι, επιμελητήρια), η ενεργή συμμετοχή των οποίων κρίνεται απαραίτητη για την επιτυχή κατάληξη του εγχειρήματος.
Το σχέδιο θα περιλαμβάνει ένα πλέγμα μέτρων και προβλέψεων που θα αφορούν, μεταξύ άλλων: επενδυτικά και φορολογικά κίνητρα, νέες υποδομές, αξιοποίηση των τοπικών φυσικών πόρων, την στήριξη της αγροτικής παραγωγής και του τουρισμού, την μετεκπαίδευση των εργαζομένων, την εξασφάλιση των θέσεων εργασίας και την δημιουργία νέων μέσω ενός ευέλικτου αναπτυξιακού μετασχηματισμού και της ανάπτυξης όλων των τομέων της παραγωγής. Προς αυτήν την κατεύθυνση, θα αξιοποιηθούν μελέτες και εμπειρογνωμοσύνες από διαφορετικούς ανεξάρτητους φορείς με εμπειρία και εξειδίκευση στα θέματα αυτά προκειμένου να υπάρξει η βέλτιστη δυνατή σύνθεση των συνεισφορών.
Παράλληλα, στο πλαίσιο του νέου Ευρωπαϊκού Προϋπολογισμού για την περίοδο 2021-2027, θα διεκδικηθεί η αυξημένη εισροή κεφαλαίων από το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (Just Transition Fund) διασφαλίζοντας ότι οι περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης θα πληρούν τα κριτήρια χρηματοδότησης διαθέτοντας έργα σε προχωρημένο στάδιο ωρίμανσης. Σημαντικός προς αυτήν την κατεύθυνση θα είναι και ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που φιλοδοξεί να μετατραπεί σε μια «Κλιματική Τράπεζα». Επιπροσθέτως, κονδύλια από προγράμματα όπως το Horizon, το Connecting Europe Facility και το Invest EU θα υποστηρίξουν αυτήν την προσπάθεια.
Στο ΕΣΕΚ υπογραμμίζεται επίσης ότι η απολιγνιτοποίηση αποτελεί βαθιά τομή στον εθνικό ενεργειακό χάρτη και παράλληλα είναι μια τεράστια ευκαιρία για την χώρα. "Το πνεύμα καινοτομίας που έφερε με την έλευσή της η αξιοποίηση του λιγνίτη θα μεταλαμπαδευτεί στις καθαρές μορφές ενέργειας και στο νέο ενεργειακό μείγμα του 21ου αιώνα", τονίζεται χαρακτηριστικά.
Σχετικά με τα παραπάνω, η κυβέρνηση προτίθεται να συστήσει έναν Ειδικό Λογαριασμό για τη Δίκαιη Μετάβαση των λιγνιτικών περιοχών στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας και στο Δήμο Μεγαλόπολης. Οι αναπτυξιακές δράσεις που θα χρηματοδοτούνται ανά ετήσιο κύκλο κατανομής των εσόδων, από τον εκπλειστηριασμό δικαιωμάτων εκπομπών προκύπτουν μέσα από ανοικτή δημόσια διαβούλευση και θα αφορούν άξονες όπως η ανάπτυξη των ΑΠΕ, με χρηματοδότηση έργων των ενεργειακών κοινοτήτων με τη συμμετοχή φυσικών προσώπων, ή/και ΟΤΑ ή/και Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου (ΝΠΔΔ) και Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ). Επίσης, περιλαμβάνεται η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων του Δημοσίου/ιδιωτικού τομέα και κατά προτεραιότητα προώθηση των ενεργειακών κοινοτήτων με συμμετοχή των ΟΤΑ, ως επιλέξιμων φορέων.
Ένας ακόμη άξονας είναι η προώθηση ενεργειακών καλλιεργειών, και συγκεκριμένα της τοπικά παραγόμενης βιομάζας για την τροφοδοσία εναλλακτικών συστημάτων τηλεθέρμανσης, καθώς και η αξιοποίηση γεωθερμικών πεδίων.
Η πρωτοβουλία στήριξης της Δίκαιης Μετάβασης θα συνεχιστεί και για την περίοδο 2021-2030, μέσω της χρήσης ενδεχόμενου πλεονάσματος από τα έσοδα των εκπλειστηριασμών, ενώ ήδη εξετάζεται και η δυνατότητα χρήσης πόρων του Ειδικού Λογαριασμού για τη συγχρηματοδότηση δράσεων των οποίων η κύρια χρηματοδότηση προέρχεται από άλλες πηγές. Επιδίωξη επίσης είναι η «Δίκαιη Μετάβαση» να υποστηριχθεί μέσω άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων της περιόδου 2021- 2027.
Όπως δήλωσε αναφορικά με τα παραπάνω σε πρόσφατη εκδήλωση της Ε.Ε. ο νέος επίτροπος και αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς, φιλοδοξία μας/μου είναι η περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας και η περιοχή της Μεγαλόπολης, που είναι οι περιοχές στην Ελλάδα, οι οποίες θα εκτεθούν περισσότερο στο κόστος της μετάβασης, να είναι ουσιαστικά και πιλοτικές περιοχές δράσης, που θα μπορέσουν μέσα από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης να στηρίξουν τις τοπικές κοινωνίες με σημαντικούς πόρους και επενδύσεις.
Παράλληλα με αυτό υπάρχει πεδίο δόξης λαμπρό για ιδιωτικές επενδύσεις στην πράσινη οικονομία, γιατί ακριβώς ήδη και το τραπεζικό σύστημα και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα αρχίσουν πολύ ουσιαστικά να επικεντρώνουν τις χρηματοδοτήσεις τους σε πιο πράσινες και φιλικές προς το περιβάλλον πρωτοβουλίες».
Ο κ. Σχοινάς πρόσθεσε ότι «όλος αυτός ο λιγνίτης που δε θα
καίγεται πια από τη Δυτική Μακεδονία έχει πολλές εφαρμογές στη γεωργία,
ως λίπασμα, ως χώμα και λαμπρό πεδίο εξαγωγών σε περιοχές του κόσμου,
όπως στην Αφρική».