Χριστίνα Κοψίνη, Άρης Χατζηγεωργίου - www.efsyn.gr
Ο τραγικός θάνατος των τριών ηλεκτρολόγων και ο τραυματισμός ενός ακόμη στο Γυμνό της Ερέτριας την 1η Απριλίου, για όλους όσοι ξέρουν πώς δουλεύουν οι εργολάβοι στη ΔΕΗ, ούτε κεραυνός εν αιθρία ήταν ούτε μια τραγική εξαίρεση για τον επαγγελματικό κλάδο των ηλεκτρολόγων Ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ηλεκτρολόγων Ελλάδας, Αλέξανδρος Φλέγγας (φωτ.), έχει γνωστοποιήσει με δηλώσεις του αμέσως μετά το θανατηφόρο εργατικό ατύχημα ότι μέσα σε έναν χρόνο χάθηκαν κατά τη διάρκεια της εργασίας τους δώδεκα ηλεκτρολόγοι σε διαφορετικά σημεία και επιχειρήσεις ανά τη χώρα.
Με δηλώσεις του και στην «Εφ.Συν.» επιρρίπτει την ηθική αυτουργία αυτών των εγκλημάτων στις αρμόδιες αρχές, που επιτρέπουν στους κάθε λογής εργολάβους και ιδρυτές μιας ΙΚΕ να απασχολούν σε εργασίες που απαιτούν πιστοποίηση επαγγελματική, γνώση και εμπειρία, τις περισσότερες φορές ανειδίκευτους εργαζόμενους με αντίτιμο σχεδόν το μισό ημερομίσθιο από αυτό που προβλέπει η συλλογική σύμβαση.
Ο ίδιος δεν κρύβει ότι η ομοσπονδία διερευνά την εμπλοκή ακόμη και πολιτικών προσώπων πίσω από την άνθηση των δεκάδων ή και εκατοντάδων μικρών εργολαβιών που συνοδεύουν την άνθηση των ιδιωτών στον τομέα της ενέργειας, ενώ προχωρεί και στις εξής δύο πολύ συγκεκριμένες καταγγελίες:
Πρώτον, η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας καθυστερεί αδικαιολόγητα να εφαρμόσει εγκύκλιο του τ. υπουργού Ιωάννη Βρούτση, βάσει της οποίας οι εργολαβικές επιχειρήσεις που απασχολούν τεχνικό προσωπικό οφείλουν να υποβάλουν στο πληροφοριακό σύστημα «Εργάνη» τις επαγγελματικές άδειες των εργαζομένων. Η εγκύκλιος εκδόθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου του 2019 αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε. Πρόκειται για την απόφαση με αρ. 40331/Δ1.13521 (ΦΕΚ 19-09-2019). Η μη εφαρμογή της αφήνει ανεξέλεγκτο το πεδίο αξιοποίησης ανειδίκευτων εργατών, ακόμη και με κίνδυνο της ζωής τους, σε εργασίες που απαιτούν εξειδικευμένη ηλεκτρολογική γνώση και εμπειρία. Ο Κ. Χατζηδάκης ουδεμία απάντηση έχει δώσει επ’ αυτού του θέματος.
Δεύτερον, οι εργολάβοι, επιχειρώντας να αποκομίσουν όσο γίνεται υψηλότερο κέρδος, όχι μόνο αποφεύγουν την πρόσληψη τεχνιτών που θα διεκδικήσουν την αμοιβή που ορίζει η συλλογική σύμβαση αλλά εκμεταλλεύονται και το γεγονός του παγώματος των συμβάσεων, δίνοντας νομίμως αμοιβές έως 30% κάτω από το βασικό ημερομίσθιο.
Αυτό δεν θα ήταν δυνατό να συμβεί εάν ο υπουργός Εργασίας δεν αρνιόταν να κηρύξει υποχρεωτική τη συλλογική σύμβαση εργασίας που βρίσκεται ήδη στο γραφείο του. Η σύμβαση υποβλήθηκε στο υπουργείο Εργασίας με κοινό αίτημα (αρ. πρωτοκόλλου 12408/22/3/21) για την κήρυξή της ως υποχρεωτικής από όλους όσοι τη συνυπογράφουν. Δηλαδή όχι μόνο από την Ομοσπονδία Ηλεκτρολόγων Ελλάδας αλλά και από τους εργοδοτικούς φορείς, την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων (ΠΟΞ) και την ΠΟΣΕΗ-ΓΣΕΒΕΕ. Μάλιστα, η σύμβαση εργασίας των ηλεκτρολόγων καταστημάτων συνοδεύεται και από την έκθεση τεκμηρίωσης «περί μη αρνητικής επίπτωσης στην οικονομία» από το ΙΜΕ/ΓΣΕΒΕΕ.
Εννοείται πως η καθυστέρηση του υπουργού στην έγκριση συναρτάται με τον πρόσφατο έρωτά του για τις ατομικές συμβάσεις με τις οποίες έχει προαναγγείλει ότι θα διευθετείται ο χρόνος εργασίας. Φυσικά εάν το ζητήσει ο εργαζόμενος, όπως άλλωστε ίσως είχε συμβεί και με τα θύματα που αναζητούσαν διακαώς να βρουν δουλειά ακόμη και με χαμηλό μισθό για να φύγουν από την ανεργία. Και μη νομίσετε ότι η νέα σύμβαση προβλέπει ογκώδη ποσά. Ενώ οι εργολάβοι προσλαμβάνουν ακόμη και εναερίτες ηλεκτρολόγους με 550 ευρώ, η σύμβαση προβλέπει για τον αδειούχο αρχιτεχνίτη, τον εγκαταστάτη ηλεκτρολόγο 1ης ομάδας και τον εγκαταστάτη ηλεκτρολόγο 2η ομάδας βασικό μισθό 874,23 ευρώ για τον πρώτο και 920.28 ευρώ για τις άλλες δύο κατηγορίες, που με τα επιδόματα μπορεί να ανέλθει στα 1.100 ευρώ.
Επομένως όταν ορισμένοι εργολάβοι μπορούν να βρουν προσωπικό με το μισό κόστος, ακόμη και πρόστιμο να πληρώσουν από τυχόν έλεγχο... πάλι κερδισμένοι θα είναι.
Δράμα: μεροκάματο τρόμου στα λατομεία μαρμάρου
Στη Δράμα, μετά τις διαδοχικές κρίσεις αποβιομηχάνισης και τη σχεδόν μαζική μεταφορά των επιχειρήσεων ένδυσης και ιματισμού στη Βουλγαρία, η «νέα» ανάπτυξη της περιοχής ταυτίστηκε σχεδόν πλήρως με τα λατομεία μαρμάρου. Πάνω από 7.500 εργάτριες και εργάτες στον ιματισμό αναγκάστηκαν να μείνουν χωρίς δουλειά μετά τη μετακίνηση των επιχειρήσεων. Κι από αυτούς που έμειναν και δεν έφυγαν στην κεντρική Ευρώπη, οι περισσότεροι έχουν ως μοναδική διέξοδο τα λατομεία. Κι ας μην έχουν καμία προηγούμενη εμπειρία σε αυτήν τη δύσκολη και επίπονη δουλειά.
Στην ευρύτερη περιοχή την Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, που είναι το σημαντικότερο λατομικό κέντρο της Ελλάδας, η παραγωγή ξεπερνά το 90% του συνόλου των ογκομαρμάρων που παράγονται στη χώρα, ενώ στην εξόρυξη, επεξεργασία και εμπορία μαρμάρου εκτιμάται ότι εργάζονται 4.000 με 5.000 εργαζόμενοι. Οι 200 μεγαλύτερες επιχειρήσεις του κλάδου δραστηριοποιούνται στη Δράμα και σύμφωνα με τον πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου «πρόκειται για μονάδες που κάνουν εξαγωγές κόμβων μαρμάρων στην Κίνα, τον σημαντικότερο πελάτη των επιχειρήσεων στην περιοχή».
Μόνο που αυτός ο εξωστρεφής προσανατολισμός των επιχειρήσεων δεν οδήγησε σε εργασιακό εκσυγχρονισμό τις ίδιες τις μονάδες, αντιθέτως, τόσο οι μισθοί όσο και οι συνθήκες θυμίζουν Κίνα στα χειρότερά της κι όχι μόνο στους μισθούς. Κι όσοι βρουν ακραία αυτήν την εκτίμηση «ας επισκεφτούν τα σπίτια με τις χήρες και τα ορφανά που αφήνουν πίσω τους τα θανατηφόρα εργατικά» λέει ο πρόεδρος του Ε.Κ., Φ. Σαβρίδης (φωτ.). Ατυχήματα που συνήθως μένουν στον τοπικό Τύπο, άντε και στα ψιλά γράμματα του αθηναϊκού και μετά ξεχνιούνται. «Κάθε χρόνο έχουμε 4-5 νεκρούς και πολλούς εργάτες με αναπηρίες. Στις 12 Απριλίου ένας εργάτης καταπλακώθηκε από όγκο μαρμάρου. Νοσηλεύεται στη Θεσσαλονίκη σε πολύ σοβαρή κατάσταση. Πριν από λίγο καιρό θρηνήσαμε εργάτη που καταπλακώθηκε από μαρμάρινο όγκο και πέθανε. Μιλάμε για επιχειρήσεις με εξευτελιστικά μεροκάματα. Το παιδί που έχασε το χέρι του πρόσφατα εργαζόταν σε επιχείρηση με 100 εκατομμύρια ευρώ καθαρό κέρδος μέσα στη χρονιά. Και δεν δίνουν μία να συντηρήσουν τα μηχανήματα*» αναφέρει ο κ. Σαβρίδης.
• Πώς δέχονται να εργαστούν σε συνθήκες τέτοιες και χωρίς εξειδίκευση;
«Η ανεργία τούς σπρώχνει. Καμιά φορά αναζητούν ακόμη και μέσο για να προσληφθούν στο μάρμαρο. Κι ας δουλεύουν για 35 ευρώ μεροκάματο, χωρίς ωράριο, με ατομική σύμβαση ακόμη και τις Κυριακές, με εντατικοποίηση, 7 μέρες την εβδομάδα και χωρίς άδεια, αφού η παραγωγή ανεβαίνει κατακόρυφα» απαντά ο κ. Σαβρίδης.
• Ποιες είναι οι συχνότερες αφορμές για τα ατυχήματα;
Τα περισσότερα γίνονται από τις απροσεξίες των εργοδοτών, που δεν έχουν καν τεχνικούς ασφαλείας.
• Και η Επιθεώρηση Μεταλλείων τι κάνει;
Υπάρχει μεγάλο έλλειμμα προσωπικού. Φανταστείτε υπάρχουν μόνο τρεις επιθεωρητές για να καλύψουν όλες τις επιχειρήσεις από τη Λάρισσα και πάνω και όλο το Βόρειο Αιγαίο, συμπεριλαμβανομένων και των ορυχείων της ΔΕΗ καθώς και του χρυσού στη Χαλκιδική. Ακόμη κι όταν γίνονται έλεγχοι -μάλιστα σε έλεγχο που συμμετείχαμε κι εμείς από το Εργατικό Κέντρο διαπιστώθηκαν 40 παραβιάσεις- η εργοδοσία για το μόνο που ενδιαφέρεται είναι πώς θα αυξήσει τις εξαγωγές και τα κέρδη. Η εργοδοσία δεν λέει να προσαρμοστεί. Συμβαίνει να μη λένε την αλήθεια. Για παράδειγμα έχει τύχει να πουν για εργάτη ότι «δεν τον χτύπησε η συρματοκοπή, αλλά μια πέτρα που... εξοστρακίστηκε».
* Πρόκειται για τα Μάρμαρα Παυλίδης. Χωρίς αποτέλεσμα η προσπάθεια της «Εφ.Συν.» για μια απάντηση ακόμα και μέσω email.
Μαγική εικόνα η μείωση των θανατηφόρων περιστατικών σε εργασίες της ΔΕΗ
Από το μακρινό 1971, όταν εργάτης σε εργολάβο της ΔΕΗ πνίγηκε στα νερά του Αλιάκμονα καθώς χρησιμοποιούσε μια πρόχειρη ιδιοκατασκευή με βαγονέτο σε συρματόσχοινα, δεμένα σε πλατάνια στις δυο όχθες του ποταμού, μέχρι τον φετινό Απρίλη που πέντε υπάλληλοι εργολάβων της ΔΕΗ και του ΔΕΔΔΗΕ σκοτώθηκαν ακαριαία στην Εύβοια και την Κοζάνη, μεσολάβησαν πενήντα χρόνια.
Πολλά άλλαξαν έκτοτε, όσο και αν τα στατιστικά στοιχεία λείπουν, ειδικά για τα παλιότερα χρόνια, όταν εργολάβοι και υπεργολάβοι κατάφερναν ακόμη και να κρύβουν πολλά περιστατικά. Ομως, με βάση τις αναλύσεις που δημοσιεύει η ίδια η ΔΕΗ (η τελευταία καταγραφή αφορά το έτος 2019 και επικαιροποιήθηκε τον Απρίλη του 2021), είναι εμφανής η τάση να μειώνονται συνεχώς τα θανατηφόρα ατυχήματα που αφορούν το δικό της προσωπικό.
Τα συνολικά θανατηφόρα ατυχήματα μεταξύ εργαζομένων της ΔΕΗ, είτε συνέβησαν εντός είτε εκτός ωραρίου (π.χ. παθολογικά αλλά συνδεόμενα με το άγχος της δουλειάς), μειώθηκαν από 14 το έτος 2002 σε 1 το 2019. Η πορεία του δείκτη θανατηφόρων ήταν γενικά καθοδική με εξαίρεση το έτος 2009 (13 θάνατοι) ενώ την πενταετία 2015-2019 οι θάνατοι εν ώρα εργασίας μηδενίστηκαν.
Οι περισσότεροι αποδίδουν τη μείωση αυτή στη δουλειά που έγινε σε επίπεδο υγείας και ασφάλειας στην εργασία, κάποιοι ακόμα και στη γενική μείωση του προσωπικού της ΔΕΗ – ειδικότερα δε εκείνου που εκτίθεται σε επικίνδυνες εργασίες, οι οποίες ανατίθενται όλο και συχνότερα σε εργολάβους και υπεργολάβους. Ομως, η στατιστική ανάλυση της ΔΕΗ αναφέρει ότι και μεταξύ των εργολαβικών εργαζομένων τη διετία 2018-2019 συνέβη μόνον ένας θάνατος. Πώς εξηγούνται λοιπόν τα δύο πολύνεκρα το πρώτο δεκαπενθήμερο του Απριλίου που οδήγησαν στον θάνατο πέντε εργαζόμενους και σε βαρύ τραυματισμό άλλον έναν;
Οι διαδικασίες διερεύνησης των συνθηκών κάτω από τις οποίες τρεις εργαζόμενοι κεραυνοβολήθηκαν από 20.000 Βολτ στο Γυμνό Ερέτριας και άλλοι δύο έπεσαν από ύψος 80 μέτρων την ώρα που έβαφαν πύργο ψύξης στον Αγιο Δημήτριο Κοζάνης προχωρούν αργά και βασανιστικά. Και στις δύο περιπτώσεις τα έργα είχαν ανατεθεί σε κατασκευαστικές εταιρείες και μάλιστα από τις μεγαλύτερες του κλάδου (ΑΚΤΩΡ, ΑΒΑΞ). Ηταν και αυτό αποτέλεσμα της ένδειας έργων τα τελευταία χρόνια που οδήγησε μεγάλες εταιρείες να «σκουπίζουν» όποια εργολαβία υπήρχε και δεν υπήρχε ανά την επικράτεια.
Θεωρητικά, τέτοιας τάξης εταιρείες γνωρίζουν πολύ καλά τι περιλαμβάνουν τα Σχέδια Ασφάλειας Υγείας (ΣΑΥ) και οι Φάκελοι Ασφάλειας Υγείας (ΦΑΥ), που συνοδεύουν κάθε ανάθεση σύμφωνα με το Π.Δ. 305 του 1996, προβλέπουν ειδικές διαδικασίες, επιθεωρήσεις από πιστοποιημένα πρόσωπα και αυστηρές ποινές για τη μη τήρησή τους. Σύμφωνα όμως με πληροφορίες, ειδικά στο εργατικό δυστύχημα στην Εύβοια θεωρείται δεδομένο ότι κανένας από τους τρεις νεκρούς δεν είχε άδεια και πιστοποίηση για να εκτελεί τόσο επικίνδυνες εργασίες. Εννοείται, επίσης, ότι το προσωπικό που έχει τις απαραίτητες άδειες δικαιούται υψηλότερο μεροκάματο, την ώρα που η ανεργία θερίζει, χιλιάδες ανειδίκευτοι ψάχνουν δουλειά και οι εργολάβοι και οι υπεργολάβοι τους προσπαθούν να μειώσουν το εργοταξιακό κόστος για να ισοσκελίσουν τις μεγάλες εκπτώσεις που δίνουν καθώς και άλλα προβλεπόμενα και απρόβλεπτα έξοδα.
Είναι προφανές ότι το προσωπικό σε εργολάβους και υπεργολάβους αποτελεί πλέον τον αδύναμο κρίκο στην αλυσίδα της εργασιακής ασφάλειας. Τόσο η ΔΕΗ όσο και ο ΔΕΔΔΗΕ μειώνουν συνεχώς το δικό τους τεχνικό προσωπικό που είναι εκτεθειμένο σε επικίνδυνες συνθήκες. Μάλιστα, η ΔΕΗ μειώνει πλέον και τις εργολαβίες καθώς αυτή τη στιγμή τρέχουν μόνο δύο μεγάλες, η κατασκευαστική της μονάδας Πτολεμαΐδα-5 και η μονάδα αποθείωσης στον Αγιο Δημήτριο Κοζάνης όπου συνέβη το δεύτερο εργατικό δυστύχημα στις 16 Απριλίου.
Ομως, ο ΔΕΔΔΗΕ, θυγατρική της ΔΕΗ, αυξάνει συνεχώς τις εργολαβίες, όπως αυτή στην Εύβοια. Σε πρόσφατο δημοσίευμά μας (10/4/21 - «Εργολαβίες με επιβλέποντες ιδιώτες») αναφερθήκαμε στη νέα προκήρυξη-μαμούθ του ΔΕΔΔΗΕ με 37 εργολαβίες και συνολικό προϋπολογισμό που μπορεί να ξεπεράσει τα 2,4 δισ. ευρώ σε βάθος 4,5 χρόνων. Οπως αναφέραμε εκεί, με την προκήρυξη αυτή, έργα που κάποτε μπορεί να μοιράζονταν σε εκατοντάδες μεγάλους και μικρούς εργολάβους, τώρα συγκεντρώνονται από 37 μεγάλους. Πολλοί πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο, εκεί που κάποτε ο ΔΕΔΔΗΕ έπρεπε να επιβλέπει εκατοντάδες εργολαβίες, τώρα θα επιβλέπει μόνον 37 ενώ θα μπορεί να αναθέσει την επίβλεψη και σε ιδιωτικούς φορείς. Θεωρούν δηλαδή ότι με αυτόν τον τρόπο η ευθύνη φεύγει πλέον από την παχυλώς αμειβόμενη διοίκηση και σε κάθε ατύχημα θα αναζητείται από τους εργολάβους ή τους υπεργολάβους τους.
Τα ζοφερά δεδομένα κινητοποιούν τους εργαζομένους αλλά, όπως λέει ο πρόεδρος της ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ Γιώργος Αδαμίδης, η αρμοδιότητα για το προσωπικό των εργολάβων ανήκει στη ΓΣΕΕ. Ο κ. Αδαμίδης χαρακτηρίζει θετικό το γεγονός ότι η ΓΣΕΕ δείχνει πλέον να ανταποκρίνεται, συζητά με τα Εργατικά Κέντρα σε Κοζάνη και Πτολεμαΐδα και για πρώτη φορά αναδεικνύονται τα ζητήματα ενώ υπάρχει συζήτηση να υποβληθεί μηνυτήρια αναφορά με αφορμή τα πρόσφατα δυστυχήματα.
Ο πρόεδρος της ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ αποδίδει τα πρόσφατα δυστυχήματα στην εντατικοποίηση της εργασίας και την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού που συνδέεται με εγκληματική αμέλεια των εργολάβων. Κρίσιμο και σοβαρότατο θέμα είναι όμως και η αποδυνάμωση ελεγκτικών θεσμών, όπως το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ) που θα μπορούσε να αποτρέψει την εργασία χωρίς πιστοποίηση και χωρίς τα μέσα ατομικής προστασίας.
■ Ζητήσαμε από τη διοίκηση της ΔΕΗ να μας δώσει τη δική της ερμηνεία για τα δύο πρόσφατα πολύνεκρα δυστυχήματα αλλά έως την ώρα που γραφόταν το ρεπορτάζ δεν είχαμε λάβει κάποια απάντηση.
Καθοδική πορεία κατέγραφαν τα θανατηφόρα ατυχήματα στο προσωπικό της ΔΕΗ τα τελευταία χρόνια, τόσο εκείνα που συνέβαιναν εντός ωραρίου εργασίας όσο και γενικότερα. Επίσης, τη διετία 2018-2019 είχε πεθάνει ένας εργολαβικός εργαζόμενος από παθολογικά αίτια. Πώς να εξηγηθούν λοιπόν οι πέντε θάνατοι μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Απριλίου;