Εισήγηση της Π. Πέρκα,απληρώτριας Τομεάρχη Περιβάλλοντος & Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία και βουλευτή Φλώρινας, στην Α’ συνεδρίαση της Διαρκούς Επιτροπής Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής για το νομοσχέδιο (ν/σ) του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση και ρύθμιση ειδικότερων θεμάτων απολιγνιτοποίησης»
Η κα Πέρκα ξεκίνησε την τοποθέτησή της ξεκαθαρίζοντας τη θέση του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία δεν είναι άλλη από την πλήρη ευθυγράμμιση με τους ευρωπαϊκούς στόχους της κλιματικής ουδετερότητας. Άλλωστε, ο Αλέξης Τσίπρας ήταν εκείνος που υπέγραψε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ενώ η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ίδρυσε το πρώτο Εθνικό Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης για το 2018, με ανοιχτή διαβούλευση.
Παράλληλα, με τη συνδρομή της Παγκόσμιας Τράπεζας ξεκίνησε η μελέτη για τον οδικό χάρτη μετάβασης της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, την οποία, ενώ την επικαλείται η κυβέρνηση, στην πραγματικότητα δεν εφαρμόζει τις συστάσεις της.Ανέφερε δηκτικά ότι η κυβέρνηση, με την αιφνιδιαστική εξαγγελία της απολιγνιτοποίησης, σχεδιάζει να αντικαταστήσει τον λιγνίτη με φυσικό αέριο, ενώ ως προς το χρονοδιάγραμμα της απολιγνιτοποίησης, αυτό πηγαίνει μπρος - πίσω. «Αρχικά προβλέφθηκε το 2028, όπου εξειδικεύτηκε σε 2023 για όλες τις λιγνιτικές μονάδες, με εξαίρεση την Πτολεμαΐδα V, όπου προβλέφθηκε το κλείσιμό της το 2028. Στη συνέχεια ο κ. Μητσοτάκης άλλαξε την ημερομηνία απολιγνιτοποίησης για το 2025, όπου μαζεύτηκε ξανά σε 2028. Πρόσφατα μάλιστα ο κ. Σκρέκας το έκανε 2029. Εμείς δεν μπαίνουμε σε ημερομηνίες. Απολιγνιτοποίηση και σήμερα, εφόσον εξασφαλίζεται επάρκεια και ασφάλεια δικτύου και εφόσον αντιμετωπιστούν οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της μετάβασης», είπε η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.
Η κα Πέρκα ανέφερε ότι αυτά τα 2.5 χρόνια δεν έχει γίνει τίποτε, παρά κείμενα, η τοπική κοινωνία έχει αγνοηθεί επιδεικτικά, ενώ η μετάβαση ανατέθηκε σε μια αόριστη πρωτοβουλία του ιδιωτικού τομέα.
Σε σχέση με τους πόρους, η χρηματοδότηση κυμαίνεται από 5 έως 7.5 δισ., ανάλογα με το μέλος της κυβέρνησης. Τελευταία, ο Πρωθυπουργός από την Κοζάνη μίλησε για 7.5 δισ., προσθέτοντας υποθετικούς πόρους που ενδέχεται να προκύψουν εφόσον υπάρχει επενδυτικό ενδιαφέρον, προσθέτοντας πόρους που θα πήγαιναν στην ΠΔΜ και χωρίς την απολιγνιτοποίηση από τα τομεακά προγράμματα του ΕΣΠΑ και το Περιφερειακό (ΠΕΠ), από προγραμματισμένα έργα υποδομών (Ε65) κλπ.
Αυτό που δεν είπε όμως ο κ. Μητσοτάκης είναι τι κάναμε λάθος ως χώρα και βρεθήκαμε στην 9η θέση στην κατανομή των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (πίσω από Βουλγαρία, Ρουμανία κτλ), τη στιγμή που οι λιγνιτικές μας περιοχές έχουν την μεγαλύτερη ανεργία και την μεγαλύτερη εξάρτηση των οικονομιών τους από την μονοκαλλιέργεια λιγνίτη.
Το δε 6% του Ταμείου από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που είχε ορίσει η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ για το 2018, χωρίς να έχει εξαγγελθεί απολιγνιτοποίηση, έγινε 1% από τον κ. Χατζηδάκη το 2020 και πλέον θεωρείται επιτυχία το 4,5% του κ.Σκρέκα το 2021.
Από δε το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και ενώ το 38% των πόρων αφορά την πράσινη μετάβαση, μόνο 300 εκ. προβλέπονται για την απολιγνιτοποίηση, ενώ τουλάχιστον το κόστος της αποκατάστασης των εδαφών βάσει των νέων χρήσεων θα έπρεπε να καλυφθεί αποκλειστικά από το Ταμείο Ανάκαμψης και όχι από τους περιορισμένους πόρους του ΤΔΜ.
Η κα Πέρκα περιέγραψε τη ζοφερή κατάσταση των λιγνιτικών περιοχών, οι οποίες, ενώ ανέλαβαν υψηλό περιφερειακό ρίσκο από τη διαχείριση των πολλαπλών επιπτώσεων της λιγνιτικής δραστηριότητας στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον, διαχρονικά υστερούν σε όλους τους δείκτες και πλέον σβήνουν, ενώ η ανεργία αυξάνεται και η έλλειψη προοπτικής δημιουργεί απόγνωση. «Σήμερα στην περιοχή υπάρχουν εγκαταλελειμμένα ορυχεία… και οι κάτοικοι απομένουν «αγκαλιά» με τη ρύπανση απαλλοτριωμένων ή ακόμα χειρότερα μη απαλλοτριωμένων εκτάσεων που έχασαν για πάντα. Οι αφημένες στην τύχη τους καταστροφικές κατολισθήσεις και οι αυτοαναφλέξεις στα εγκαταλειμμένα εδώ και χρόνια ορυχεία μαρτυρούν το είδος της «ανάπτυξης» που επιφύλαξε η λιγνιτική δραστηριότητα. Έχουν γίνει μετεγκαταστάσεις πολλών χωριών. Χιλιάδες στρέμματα με χωριά που έσβησαν προκειμένου να δώσουν φως στην υπόλοιπη χώρα.. Οι πληγές αυτές πρέπει άμεσα να επουλωθούν».
Έπειτα αναφέρθηκε στο τι θα περίμενε κανείς κατ’ ελάχιστον από ένα ν/σ για την απολιγνιτοποίηση και τη δίκαιη αναπτυξιακή μετάβαση. Κι αυτό είναι αρχικά το μοντέλο διακυβέρνησης, με βασική μέριμνα τον τρόπο συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας. Ειδικά η συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των τοπικών φορέων, κατοίκων κ.τ.λ. στο μοντέλο διακύβερνησης αποτελεί κομβικό σημείο δίκαιης μετάβασης. Δεν είναι κάτι που το λέει ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά περιγράφεται αναλυτικά στον Κανονισμό του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης, στον Κανονισμό Κοινών Διατάξεων των Ταμείων, στην εργαλειοθήκη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Διακυβέρνησης της Μετάβασης (toolkit), στη Λευκή Βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πολύ-επίπεδη διακυβέρνηση, καθώς και στις υποδείξεις του ΟΟΣΑ για την εδαφικότητα και την ανάπτυξη των περιφερειών της Ελλάδας και του οδικού χάρτη μετάβασης της ΠΔΜ από την Παγκόσμια Τράπεζα. Σημείωσε στο πλαίσιο αυτό ότι η κυβέρνηση σχεδιάζει μη λαμβάνοντας υπόψη τις βέλτιστες πρακτικές μετάβασης σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.
Είπε χαρακτηριστικά: «Ο σχεδιασμός σας ακολουθεί μια εκ των άνω προς τα κάτω προσέγγιση (top down προσέγγιση), απόλυτα συγκεντρωτική, πολυδαίδαλη, με ασάφειες αρμοδιοτήτων, ρόλων, δομών. Προβλέπει νέες δομές, με επικάλυψη αρμοδιοτήτων. Η απολιγνιτοποίηση γίνεται από την Αθήνα. Δεν προβλέπεται καν το αυτονόητο. Οι προσλήψεις που θα γίνουν στις νέες δομές και στην κεντρική διοίκηση να προέρχονται από τις λιγνιτικές περιοχές ή τουλάχιστον να έχουν επιπλέον μοριοδότηση εντοπιότητας.
Θα έχουμε τον Υπουργό ΔΑΜ, τον Συντονιστή ΣΔΑΜ, τον Διοικητή ΔΑΜ, τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Μετάβαση Α.Ε., τον εντεταλμένο σύμβουλο της Μετάβαση Α.Ε. Η πολυαρχία είναι σαφές ότι θα προκαλέσει προβλήματα στη διαδικασία της μετάβασης. Άλλωστε η πολυαρχία έχει αποτελέσει έναν από τους βασικούς λόγους χαμηλής απορροφητικότητας κονδυλίων σε προηγούμενες προγραμματικές περιόδους».
Ανέφερε επίσης το πρότυπο του restart της Τσεχίας, όπου το σύστημα διακυβέρνησης, από έντονα συγκεντρωτικό, άλλαξε μετά από αίτημα των τοπικών κοινωνιών και δόθηκε έμφαση στις περιφερειακές δομές, με δημιουργία μόνιμων περιφερειακών επιτροπών, με ευρεία συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών (κοινωνία πολιτών, περιφερειακές τοπικές αρχές και φορείς, ιδιωτικός τομέας κτλ).
Σχετικά με τα ΕΠΣ της Μεγαλόπολης, της Πτολεμαΐδας, του Αμυνταίου και των Κλειδιού – Βέυης, τα οποία αποτελούν ουσιαστικά τα θεμέλια για την υλοποίηση του σχεδιασμού της Δίκαιης Μετάβασης, καθώς μέσω του καθορισμού χρήσεων γης θα ξεκαθαρίζουν το τοπίο σχετικά με το ποιες επενδύσεις και επιχειρηματικές δραστηριότητες μπορούν να αναπτυχθούν, πού και με ποιους όρους, η κα Πέρκα σχολίασε το γεγονός ότι «ακόμα τα περιμένουμε».
«Τα ΕΠΣ είναι ίσως το πιο κρίσιμο σημείο για την επαναπόδοση εδαφών στον πρωτογενή τομέα, σε τοπικές ΜμΕ κ.τ.λ. Γι’ αυτό προτείναμε να προστεθούν οι Περιφέρειες και οι ενεργειακοί δήμοι ως συμβαλλόμενα μέρη στις προγραμματικές συμβάσεις, τόσο για τα ΕΠΣ όσο και για τη μεταβίβαση των εδαφών και την υλοποίηση των χρήσεων γης, αλλά δεν έγινε αποδεκτό. Από ότι φαίνεται άλλωστε θα έρθουν εκ των υστέρων να νομιμοποιήσουν επιλογές που έχουν προαποφασιστεί, αφού σε διαδικτυακές ημερίδες έχουν παρουσιαστεί μεμονωμένα στοιχεία, τα οποία δεν συνάδουν με την πρόταση της Παγκόσμιας Τράπεζας».
Συνέχισε με την αντίφαση σε ό,τι αφορά το Όχημα Ειδικού Σκοπού (SPV) που συστήνεται, τη Μετάβαση Α.Ε., όπου ενώ η κυβέρνηση λέει ότι βασίζεται στην πρόταση της Παγκόσμιας Τράπεζας (ΠΤ), η σχετική διάταξη δεν έχει καμία σχέση με τη σύσταση της ΠΤ και με όλα τα διεθνή και ευρωπαϊκά δεδομένα. Ευτυχώς η πρόταση βελτιώθηκε σε σχέση με τη διαβούλευση, δεν προβλέπεται όμως ο απαραίτητος κοινωνικός έλεγχος. Τόνισε και πάλι το πόσο σημαντική είναι η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, τόσο στο Διοικητικό Συμβούλιο όσο και στη Γενική Συνέλευση της «Μετάβαση Α.Ε.» με μετοχική σύσταση.
Η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ έθιξε επίσης το θέμα των ανέργων στις λιγνιτικές περιοχές: «Οι άνεργοι, τόσο στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας όσο και στη Μεγαλόπολη διαρκώς αυξάνονται και έχουν προστεθεί στους ήδη υπάρχοντες, είναι πλέον πάνω από 3500 άνεργοι που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την μείωση της λιγνιτικής δραστηριότητας. Πέρα των εργαζομένων στα ορυχεία και τις μονάδες της ΔΕΗ, υπάρχουν χιλιάδες εργαζόμενοι, μιλάμε δηλαδή για πλήθος επιχειρήσεων, επιχειρηματιών, εργαζομένων που έχουν είτε υψηλή, είτε μερική είτε πλήρη εξάρτηση από την ΔΕΗ και δεν γνωρίζουν ποιο θα είναι το μέλλον τους. Πολλοί χρεώθηκαν, αγόρασαν μηχανήματα, χάνουν τις δουλειές τους, βρίσκονται σε απόγνωση, ζητάνε διαγραφές χρεών και η Κυβέρνηση αδιαφορεί. Βάζει στόχο τις 8.000 θέσεις εργασίας, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει να χαθούν 25.000-27.000 θέσεις εργασίας στην ΠΔΜ και 1600 στον Δήμο Μεγαλόπολης.»
Αναφέρθηκε στη δέσμευση του Αλέξη Τσίπρα από την Κοζάνη για θεσμοθέτηση ρήτρας μηδενικού ελλείματος ρυθμών ανάπτυξης και θέσεων εργασίας στις περιοχές αυτές, με συγκεκριμένο και ρεαλιστικό σχέδιο μετάβασης, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι «η πολιτεία οφείλει να αποδώσει στις λιγνιτικές περιοχές το ΑΕΠ και τις θέσεις εργασίας που τους στερεί η απολιγνιτοποίηση.»
Τόνισε στη συνέχεια ότι ενώ θα περιμέναμε να δούμε σε αυτό το ν/σ κάποια πρόνοια για τους ανέργους, για αντισταθμιστικά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες, κάποια κίνητρα ή άρση εμποδίων για ΜμΕ, νεοφυείς, ΕΝΚΟΙΝ, ένα γενναίο πρόγραμμα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ για τις λιγνιτικές περιοχές με επιδότηση έως και 100%, τίποτα από τα παραπάνω δεν προβλέπεται.
Εξήρε ακόμα το πόσο σημαντικό είναι για την αποδοχή της πράσινης μετάβασης, να συμμετέχουν οι κάτοικοι στην παραγωγή ενέργειας που καταναλώνουν. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε να θεσμοθετηθεί ένα ποσοστό της ενέργειας από ΑΠΕ να παράγεται από ενεργειακές κοινότητες, όπως για παράδειγμα στην Γερμανία, κάτι που προβλέπεται και στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, με το προτεινόμενο ποσοστό να είναι 50%. «Και ενώ σε άλλα κράτη μέλη της Ένωσης οι ΕΚΟΙΝ έχουν απογειωθεί, όπως στη Δανία, τη Γερμανία κτλ, εδώ παρακαλάμε για λίγο ηλεκτρικό χώρο, για λίγη χρηματοδότηση», είπε χαρακτηριστικά η κα Πέρκα. «Θα έπρεπε επίσης να υπάρχει πρόβλεψη στον αναπτυξιακό νόμο για την αξιοποίηση κρατικών ενισχύσεων, ειδικά για τις ΕΚΟΙΝ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που έχουν κεντρικό στόχο την κάλυψη ιδίων αναγκών».
Η κα Πέρκα έκλεισε την εισήγησή της λέγοντας το εξής: «Η πληθώρα των παρεμβάσεών μας σε όλες τις νομοθετικές ή μη αποφάσεις της κυβέρνησης, στην πραγματικότητα μορφοποιούν μια νέα πρόταση για τη μεταλιγνιτική εποχή. Ξεκινώντας από τις συμμετοχικές διαδικασίες, τον καταλυτικό ρόλο της πολιτείας που εγγυάται τη μετάβαση, τη διάθεση των πόρων, την απόδοση των εκτάσεων, τη στήριξη των ανέργων, την αποδοχή και υλοποίηση επενδυτικών προτάσεων με προτεραιότητα αυτών που διευρύνουν την παραγωγική βάση των λιγνιτικών περιοχών».