Τα κοιτάσματα της Κύπρου, μαζί με τα κοιτάσματα του Ισραήλ και με τα πιθανολογούμενα και ελπίζω πολύ σύντομα αξιοποιούμενα ελληνικά κοιτάσματα, αθροίζουν έναν όγκο φυσικού αερίου που μπορεί να δώσει ρεαλιστικές εναλλακτικές λύσεις σε μία διψασμένη για φυσικό αέριο Ευρωπαϊκή Ένωση, υποκαθιστώντας ένα σημαντικό μέρος των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, τονίζει ο πρώην Υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κ. Γιάννης Μανιάτης.
Και σημειώνει πως θα ήταν ουρανοκατέβατο δώρο για την Ευρωπαϊκή Ένωση εάν μπορούσε, σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, να αξιοποιήσει και να τροφοδοτηθεί από το φυσικό αέριο κρατών-μελών της, όπως είναι η Ελλάδα και η Κύπρος.
Ο αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, στη συνέντευξή του στο mononews, αποκαλύπτει τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία των κοιτασμάτων σε Ελλάδα και Κύπρο, τις εξελίξεις στον Eastmed, τις γεωπολιτικές ευκαιρίες και τους κινδύνους στην Αν. Μεσόγειο, αλλά και τις στρεβλώσεις που οδήγησαν σε αυτό που αποκαλεί «χαμένο εθνικό χρόνο» αναφορικά με τις έρευνες υδρογονανθράκων στον ελληνικό χώρο.
Δεν διστάζει να καυτηριάσει τη στάση της Ευρώπης, εκτιμώντας ότι λειτούργησε ως «μωρά παρθένος» απέναντι στη Ρωσία όσον αφορά τα ενεργειακά. Ασκεί κριτική σε πτυχές της επιδοματικής πολιτικής της Κυβέρνησης και προτείνει λύσεις για την εξοικονόμηση ενέργειας, που εκτός από το δημοσιονομικό όφελος, θα είναι προς όφελος των ελληνικών επιχειρήσεων, δημιουργώντας παράλληλα νέες θέσεις εργασίας.
–Τι σηματοδοτούν οι ανακοινώσεις για το κοίτασμα στο θαλασσοτεμάχιο “6” της ΑΟΖ της Κύπρου, σε ενεργειακό και γεωπολιτικό επίπεδο;
Σε καθαρά ενεργειακό επίπεδο πρόκειται για μία πολύ ενδιαφέρουσα ανακάλυψη, η οποία, συνδυαζόμενη με τις άλλες δύο ανακαλύψεις κυπριακών κοιτασμάτων, το «Αφροδίτη» και το «Γλαύκος» λίγα χρόνια νωρίτερα, αθροίζουν συνολικά έναν όγκο περίπου 350 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (350 bcm) κυπριακού φυσικού αερίου.
Για να έχουμε αίσθηση των μεγεθών, σημειώνω ότι η Ελλάδα κάθε χρόνο, καταναλώνει περίπου 6 bcm. Το κοίτασμα του «Κρόνου» εκτιμάται ότι είναι περίπου 70 bcm. Κατά συνέπεια, μόνο τα κοιτάσματα του «Κρόνου» θα αρκούσαν για την Ελληνική κατανάλωση φυσικού αερίου για δέκα με δώδεκα χρόνια.
Η ανακάλυψη του κοιτάσματος σηματοδοτεί και μία ενδιαφέρουσα γεωπολιτική εξέλιξη στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Κι αυτό γιατί αρχίζει να διαμορφώνεται μία νέα ενεργειακή περιοχή όπου τα κοιτάσματα της Κύπρου, μαζί με τα κοιτάσματα του Ισραήλ και με τα πιθανολογούμενα και ελπίζω πολύ σύντομα αξιοποιούμενα ελληνικά κοιτάσματα, αθροίζουν έναν όγκο φυσικού αερίου που μπορεί να δώσει ρεαλιστικές εναλλακτικές λύσεις σε μία διψασμένη για φυσικό αέριο Ευρωπαϊκή Ένωση, υποκαθιστώντας ένα σημαντικό μέρος των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου.
Επιπλέον, σηματοδοτεί την επιμονή και την αποτελεσματικότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας να αγνοεί τις παράνομες και παράλογες ανακοινώσεις και κινήσεις του προέδρου Ερντογάν περί «Γαλάζιας Πατρίδας». Η Κυπριακή Δημοκρατία προχωρά κανονικά και σε συνεργασία με ενεργειακούς κολοσσούς, την αξιοποίηση των κοιτασμάτων που βρίσκονται στη δική της περιοχή ευθύνης (ΑΟΖ)
– Είναι άμεσα αξιοποιήσιμο το συγκεκριμένο κοίτασμα; Και πως θα μεταφέρεται το φυσικό αέριο, κυρίως προς την Ευρώπη; Μπορεί να αναβιώσει η συζήτηση για τον East Med; Ή θα εξευρεθούν άλλοι “δρόμοι”, σε συνδυασμό με τα άλλα κοιτάσματα στην περιοχή;
Το συγκεκριμένο κοίτασμα φαίνεται ότι μπορεί να είναι αξιοποιήσιμο τα επόμενα δύο χρόνια. Και με την ωριμότητα που έχει υπάρξει για την αξιοποίηση των άλλων δύο κυπριακών κοιτασμάτων, θεωρώ ότι πρέπει να μιλάμε πια για μία αξιοποίηση σε πολύ βραχύ ενεργειακό χρόνο.
Οι επιλογές για τη μεταφορά στη μεγάλη ευρωπαϊκή αγορά είναι δύο: η πρώτη είναι να μεταφερθεί στις λειτουργούσες εδώ και χρόνια, δύο αιγυπτιακές υποδομές υγροποίησης φυσικού αερίου Idku και Damietta και στη συνέχεια, με ειδικά πλοία, να μεταφέρεται το υγροποιημένο φυσικό αέριο σε υποδομές, όπως αυτή της Ρεβυθούσας.
Η δεύτερη επιλογή είναι η μεταφορά του μέσω του Eastmed, τον οποίο από το 2013 έχουμε εντάξει με δικές μας ενέργειες, στα ευρωπαϊκά χρηματοδοτούμενα προγράμματα PCIs. Έχει ενδιαφέρον ότι πριν από ελάχιστες μέρες, ανακοινώθηκε από την εταιρεία IGI Posidon, που είναι υπεύθυνη για την υλοποίησή του, η ολοκλήρωση των περιβαλλοντικών και τεχνικών μελετών του αγωγού. Έχει ήδη ζητηθεί από την ελληνική κυβέρνηση να προχωρήσει η διαδικασία προκειμένου να ενταχθεί ο Eastmed στα χρηματοδοτούμενα προγράμματα της Ευρώπης Connecting Europe Facilities, τα προγράμματα δηλαδή, των μεταφορών και της ενέργειας τα οποία θα στηρίξουν τις αντίστοιχες υποδομές όλης της Ευρώπης.
Με βάση τις μελέτες που έχουν κατατεθεί και εγκριθεί από την Ελληνική Δημοκρατία, ο Εastmed έχει ένα συνολικό κόστος 5,2 δισεκατομμυρίων ευρώ και η υλοποίηση του μπορεί να γίνει μέσα σε 36 μήνες.
Κατά συνέπεια, βρισκόμαστε πια μπροστά σε μία πολύ ενδιαφέρουσα συγκυρία, όπου από το 2011, που σχεδιάσαμε τον αγωγό, έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες προετοιμασίας και ωρίμανσης του και προχωρούμε πια στις καθαρά οικονομικές- τραπεζικές- χρηματοοικονομικές διαδικασίες για την υλοποίηση του.
Να υπενθυμίσω ότι από το 2011, εκτός από την Ελληνική, την Κυπριακή και την Ισραηλινή κυβέρνηση, οι οποίες έχουν υπογράψει τη Διακυβερνητική Συμφωνία για την υλοποίηση του Εastmed, προσφάτως, υπήρξε και ομόφωνο ψήφισμα από τα πέντε μεγαλύτερα κόμματα της Ιταλικής Βουλής, τα οποία ζήτησαν την άμεση στήριξη και υλοποίηση του αγωγού, διατυπώνοντας μάλιστα στο σχετικό ψήφισμα, σαφείς υπαινιγμούς ότι οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση του οφείλονται στο γεγονός ότι άλλες δυνάμεις εντός της Ευρώπης, προωθούσαν κυρίως την υλοποίηση του αγωγού Nord Stream 2, ο οποίος πλέον, μετά και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, βρίσκεται εκτός κάθε συζήτησης.
– Ποια εκτιμάτε ότι θα είναι η αντίδραση της Τουρκίας, βραχυπρόθεσμα και μεσομακροπρόθεσμα; Οι πρόσφατες εξελίξεις ενισχύουν τα σενάρια συνεργασίας ή αυτά της έντασης και της πολεμικής απειλής;
Η αντίδραση της Τουρκίας θα είναι η αντίδραση ενός αναθεωρητικού γείτονα, ο οποίος με προκλητικές και παράνομες κινήσεις, προσπαθεί να επιβάλλει το «δίκαιο» του δήθεν ισχυρού.
Εάν η Τουρκία ενδιαφέρεται να συμμετάσχει στο ενεργειακό γίγνεσθαι της Ανατολικής Μεσογείου, υπάρχει μόνο μία διέξοδος: Να αποδεχθεί και να κυρώσει τη διεθνή Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, την UNCLOS. Και να αντιληφθεί ότι με προβοκατόρικες κινήσεις, δεν μπορεί να προχωρήσει. Οι πρόσφατες κινήσεις της γίνονται πάντα με στόχο να εκβιάσει καταστάσεις.
Όμως, αυτή την περίοδο ειδικά, πρέπει να έχουμε υπόψιν ότι η Τουρκία βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, προκειμένου να ενταχθεί στο πρόγραμμα των F-16. Αλλά, ταυτόχρονα, με δεδομένες τις ελλείψεις σε φυσικό αέριο που έχει η Ευρώπη εξαιτίας της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, και από τις ΗΠΑ είναι σαφέστατο μήνυμα προς όλες τις χώρες της περιοχής, ότι η Ουάσινγκτον θέλει την αξιοποίηση με νόμιμο τρόπο του φυσικού αερίου που υπάρχει στην περιοχή. Αυτή η επιλογή προφανώς, βρίσκεται απέναντι από τις επιλογές της Τουρκίας. Εξάλλου, παρά τους τουρκικούς λεονταρισμούς, γνωρίζουν άριστα την εξαιρετική ισχύ των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων.
– Πώς αλλάζουν, αν αλλάζουν, οι πρόσφατες ανακοινώσεις την ελληνική πολιτική στον τομέα των ερευνών και των πιθανών εξορύξεων, κυρίως νοτίως της Κρήτης, με δεδομένη και την εντεινόμενη ενεργειακή κρίση που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία; Τελικώς, είναι αξιοποιήσιμα τα κοιτάσματα που λέγεται πως υπάρχουν στον ελληνικό χώρο; Ποιες είναι σήμερα οι ενεργειακές επιλογές της χώρας και ποιες οι οικονομικές και δημοσιονομικές επιπτώσεις;
Έχουμε πλέον, αξιόπιστα δεδομένα στα χέρια μας. Τα ελληνικά κοιτάσματα στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης, σύμφωνα με την Εθνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων, τον επίσημο κρατικό φορέα αξιοποίησης υδρογονανθράκων, είναι της τάξεως τον 2000 bcm, δηλαδή δύο χιλιάδων δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων. Και η εκτιμώμενη συνολική ακαθάριστη αξία τους είναι της τάξης των 250 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Σύμφωνα μάλιστα με χάρτη που έχει παρουσιάσει σε διεθνές συνέδριο η διοίκηση της ΕΔΕΥ στο Ιόνιο και νοτίως της Κρήτης υπάρχουν γύρω στους 30 στόχους, πολλοί από τους οποίους έχουν δομή ανάλογη με το γιγαντιαίο αιγυπτιακό κοίτασμα Zohr.
Ασφαλώς, πάντα, πρέπει να γνωρίζουμε ότι στις έρευνες υδρογονανθράκων η τελική αξιολόγηση γίνεται όταν θα μπει το γεωτρύπανο και θα εντοπίσει κοίτασμα.
Δυστυχώς, η χώρα έχασε από το 2015 μέχρι σήμερα, πολύτιμο εθνικό χρόνο. Τα πράγματα δεν έχουν προχωρήσει έτσι όπως θα έπρεπε κι έτσι όπως είχαν ήδη δρομολογηθεί στο χρονικό διάστημα 2011-2014. Θέλω να ελπίζω ότι αυτός ο χαμένος εθνικός χρόνος θα μπορούσε να κερδηθεί σήμερα, εάν εκφραστεί μία σαφής και ξεκάθαρη πολιτική βούληση για επίσπευση όλων των σχετικών διαδικασιών. Εάν η ελληνική δημόσια διοίκηση κινηθεί, όχι με τη γνωστή ελληνική «ταχύτητα», αλλά όπως απαιτούν οι ανάγκες. Δηλαδή, να μην αδειοδοτηθεί μία περιοχή σε διάστημα τριών ή τεσσάρων ετών. Και βεβαίως, αν η ελληνική δικαιοσύνη παίρνει αποφάσεις σε εύλογο χρονικό διάστημα ώστε να μην έχουμε το φαινόμενο που έχει ήδη εμφανιστεί στο μεγάλο κοίτασμα νότια της Κρήτης, το οποίο πρόκειται να αξιοποιήσει η ExoonMobil με τα Ελληνικά Πετρέλαια.
Μετά από προσφυγή οργανώσεων στο Συμβούλιο Επικρατείας κατά της περιβαλλοντικής μελέτης του 2019, έχει αναβληθεί τέσσερις φορές η εκδίκαση, με την τελευταία να έχει προγραμματιστεί για τον Οκτώβριο του 2022. Θέλω να ελπίζω ότι δεν θα υπάρξει και νέα αναβολή.
Βάσει των σχετικών μελετών και από τις ενδιαφερόμενες εταιρείες, τα κοιτάσματα δείχνουν ότι είναι πλήρως αξιοποιήσιμα. Και αυτές οι δυνατότητες αποκτούν κορυφαία οικονομική και γεωπολιτική σημασία, όταν η Ευρώπη απεγνωσμένα, ψάχνει σε όλες τις περιοχές του πλανήτη προκειμένου να τροφοδοτηθεί με φυσικό αέριο.
Θα ήταν ουρανοκατέβατο δώρο για την Ευρωπαϊκή Ένωση εάν μπορούσε, σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, να αξιοποιήσει και να τροφοδοτηθεί από το φυσικό αέριο κρατών-μελών της, όπως είναι η Ελλάδα και η Κύπρος.
– Τι φταίει και η Ευρώπη μοιάζει να μην μπορεί να αντιμετωπίσει την ενεργειακή κρίση; Είναι μια αντικειμενικά δύσκολη συγκυρία απέναντι στην απειλή μιας αναθεωρητικής δύναμης, της Ρωσίας του Πούτιν ή διαπιστώνετε πολιτική ανικανότητα ηγεσίας στους κόλπους των “27”; Τι θα μπορούσαν να αποφασίσουν οι Ευρωπαίοι και δεν το έχουν πράξει;
Η Ευρώπη απέναντι στην κρίση που έχει ξεσπάσει, βρέθηκε απροετοίμαστη και αθωράκιστη. Λειτούργησε ως «μωρά παρθένος». Τα μηνύματα από την πλευρά της Ρωσίας, ήταν σαφή, πριν από την 24η Φεβρουαρίου που έγινε η εισβολή στην Ουκρανία. Από τις αρχές του φθινοπώρου του 2021 η ελάχιστη πλήρωση των αποθηκών φυσικού αερίου της Gazprom θα έπρεπε να έχει ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά των Ευρωπαίων.
Η Ευρώπη, τα προηγούμενα χρόνια, ακολούθησε μία ενεργειακά αυτοκτονική πολιτική με την επιλογή να ενισχύει αποκλειστικά και μόνο την πράσινη ανάπτυξη, που πράγματι είναι το μέλλον του πλανήτη. Αγνόησε όμως τον τεράστιο κίνδυνο που υπήρχε για εκβιασμό από το ρωσικό φυσικό αέριο, δεδομένου ότι θα το χρειαζόμαστε ως μεταβατικό καύσιμο, μέχρι το 2050. Μέσα σε λίγα χρόνια η Ευρώπη δυστυχώς μείωσε κατά 50% τη δική της παραγωγή, αυξάνοντας σε ανάλογο ποσοστό την εξάρτηση από τη Ρωσία.
Αυτές τις πολιτικές, που χαρακτηρίζονται από έλλειψη στοιχειώδους
προνοητικότητας και από γεωπολιτική αφέλεια, πληρώνουμε
σήμερα πανάκριβα, οι ευρωπαίοι πολίτες.
Οι Ευρωπαίοι οφείλουν να
κάνουν κάτι πολύ απλό, το οποίο στα λόγια έχουν αποδεχθεί, αλλά
εμπράκτως αγνοούν. Θα έπρεπε να εκμεταλλευτούν τους γηγενείς
ενεργειακούς ορυκτούς πόρους, όπως προβλέπεται στην ενεργειακή
στρατηγική της Ευρώπης. Να αξιοποιήσουν δηλαδή, τα κοιτάσματα που
υπάρχουν στα κράτη-μέλη.
Όλες οι κινήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και σχεδόν του συνόλου των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ήταν προς την αντίθετη κατεύθυνση, αυτή της πλήρους αδιαφορίας.
–Μπορεί η Ευρώπη και η Ελλάδα να προχωρήσουν στην “πράσινη” μετάβαση εάν δεν υπάρξει ομαλή τροφοδοσία με φθηνό φυσικό αέριο;
Είναι απόλυτα σαφές ότι η πράσινη ανάπτυξη αποτελεί μονόδρομο, όχι μόνο για την Ελλάδα και την Ευρώπη αλλά και για ολόκληρο τον πλανήτη. Στην πορεία όμως προς την πράσινη ανάπτυξη απαιτείται η ομαλή τροφοδοσία με φθηνό φυσικό αέριο σε μονάδες βάσης ηλεκτρισμού, δεδομένου ότι τα φωτοβολταϊκά και τα αιολικά έχουν καθαρό ηλεκτρισμό, αλλά υπό τις γνωστές καιρικές προϋποθέσεις. Σταθερή τροφοδοσία ηλεκτρισμού μπορεί να παρέχει μόνο το φυσικό αέριο.
Παρά την αναμενόμενη αύξηση τον φωτοβολταϊκών και των αιολικών, το φυσικό αέριο αναμένεται ότι θα έχει σημαίνοντα ρόλο στην πράσινη μετάβαση.
– Πώς κρίνετε την ακολουθούμενη επιδοματική πολιτική που ακολουθεί η Κυβέρνηση για τη στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων απέναντι στην ενεργειακή κρίση; Υπάρχει εναλλακτική; Ελλοχεύει ο κίνδυνος δημοσιονομικού εκτροχιασμού;
Η ακολουθούμενη επιδοματική πολιτική είναι μία πολιτική, η οποία εξαντλεί τις δυνατότητες της εθνικής οικονομίας, όπως άλλωστε, συμβαίνει με όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες και κυβερνήσεις, οι οποίες επιχειρούν να μειώσουν τις αρνητικές επιπτώσεις από τις υπερβολικές αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.
Παρόλα αυτά, δεν αντιλαμβάνομαι γιατί, χωρίς κανένα κριτήριο, ούτε εισοδηματικό ούτε περιουσιακό, ενισχύονται όλες οι καταναλώσεις. Και μάλιστα ανεξάρτητα από το ύψος της κατανάλωσης. Δεν αντιλαμβάνομαι δηλαδή, γιατί το δημόσιο χρήμα χρησιμοποιείται προκειμένου να μειωθούν οι ενεργειακές τιμές σε καταναλωτές που τα περιουσιακά τους στοιχεία τους εντάσσουν στις ανώτερες εισοδηματικές τάξεις.
Γιατί να δοθεί δημόσιο χρήμα σε κάποιον που, για παράδειγμα, δηλώνει 500.000 ευρώ το χρόνο, έχει τρία σπίτια και βίλα στη Μύκονο; Και γιατί να μην διαθέσουμε αυτά τα χρήματα για την κατά προτεραιότητα πλήρη ενίσχυση των οικονομικά ασθενέστερων, των πολιτών που ανήκουν στα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα;
Ταυτοχρόνως, δεν λαμβάνονται μέτρα για την εξοικονόμηση ενέργειας. Υπενθυμίζω ότι η εξοικονόμηση ενέργειας έχει την ίδια συμβολή στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης όπως και οι πράσινες μορφές ενέργειας, πολύ περισσότερο σε χώρες όπως η Ελλάδα, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως η πιο σπατάλη χώρα της Ευρώπης,
Θεωρώ λοιπόν, ότι εδώ και καιρό, θα έπρεπε να έχουμε προχωρήσει σε σημαντικές δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας, όπως συμβαίνει σε χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία, που δίνουν το παράδειγμα,
Και σε αυτή την κατεύθυνση, θα έπρεπε να έχει κινηθεί εδώ και πολύ καιρό, ο ελληνικός δημόσιος τομέας, ο οποίος ετησίως, καταναλώνει περίπου 700 με 800 εκατομμύρια ευρώ σε ενεργειακά αγαθά.
Δεδομένου ότι οι χρηματοδοτήσεις προκύπτουν είτε από τον κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή την φορολογία των πολιτών, είτε από δανεισμό από τις αγορές, που σημαίνει αύξηση του χρέους, είτε από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, το οποίο είναι επίσης δημόσιο χρήμα, με προφανή την έλλειψη αντίστοιχων κονδυλίων για την Υγεία ή την Παιδεία
Χαρακτηριστικό παράδειγμα επίσης, είναι οι ηλιακοί θερμοσίφωνες. Σε μία μέση τετραμελή οικογένεια, αν εγκατασταθεί ένας ηλιακός θερμοσίφωνας, ο οποίος κοστίζει 800 με 1.000 ευρώ, η ηλεκτρική κατανάλωση μπορεί αμέσως να μειωθεί κατά περίπου 20%
Όταν η αντικατάσταση ενός ηλεκτρικού ψυγείου, ίδιου περίπου κόστους, που επιδοτείται από τα τρέχοντα προγράμματα, καταναλώνει μόνο 6 με 7% του λογαριασμού για ηλεκτρισμό
Το σημαντικότερο είναι ότι οι ηλιακοί θερμοσίφωνες αποτελούν μία καταπράσινη μορφή ενέργειας. Και μάλιστα, ένας ηλιακός θερμοσίφωνας μειώνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 1700 χιλιόγραμμα το έτος. Όταν για παράδειγμα, ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο κόστους 25-30.000 ευρώ, η αγορά του οποίου επίσης επιδοτείται, μειώνει τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μόνο κατά 1.400 χιλιόγραμμα το έτος
Η σύγκριση είναι οφθαλμοφανής. Και θεωρώ ότι θα πρέπει να υπάρξει ένα εθνικό πρόγραμμα ώστε τα 4,5 εκατομμύρια σπίτια στην Ελλάδα -από ένα σύνολο έξι εκατομμυρίων- που δεν διαθέτουν ηλιακό θερμοσίφωνα, να επιδοτηθούν γενναία, προκειμένου να εγκαταστήσουν.
Σημειώνω ότι τους ηλιακούς θερμοσίφωνες, σε αντίθεση με τα ηλεκτρικά ψυγεία ή τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τους κατασκευάζουν 20 με 25 ελληνικές εταιρείες, οι οποίες απασχολούν 3.500 εργαζόμενους και ανήκουν στις κορυφαίες του κόσμου.