Μπορεί να μοιάζει προκλητικό με βάση τις τωρινές ενεργειακές τιμές και τις εκτιμήσεις/ανησυχίες για ελλείψεις αυτό το χειμώνα και του χρόνου, όμως αξίζει να αναλογιστούμε κάποιες μακροπρόθεσμες τάσεις, καθώς θα σχηματίσουν όχι μόνο την ενεργειακή αγορά, αλλά και μεγάλο μέρος της υπόλοιπης οικονομικής δραστηριότητας.
Όπως γνωρίζουμε, οι τιμές ηλεκτρισμού συνδέονται με τις τιμές του αερίου - εκτός από (και αυτό ξαφνικά ξεχνιέται) όταν υπάρχει πλεόνασμα προμήθειας μηδενικού περιθωρίου, όπως τα πυρηνικά και οι ΑΠΕ. Κάτι τέτοιο συνέβαινε σπάνια παλαιότερα και ξανάγινε σπάνιο τώρα που η Ευρώπη και η Γαλλία έχασαν 15-20 γιγαβάτ από τις απώλειες πυρηνικών μονάδων και υδροηλεκτρικών χαμηλού κόστους, όμως είχε αρχίσει να παρατηρείται πιο συχνά - και μπορεί να συμβεί πιο συχνά - καθώς συνεχίζουμε να εγκαθιστούμε περισσότερες ΑΠΕ.
Η λογική κατάληξη ενός συστήματος ηλεκτρισμού που ρυθμίζεται από τις φυσικές τιμές και κυριαρχείται από τις ΑΠΕ είναι μηδενικές τιμές στις *περισσότερες* φορές, όταν υπάρχει αρκετή ανανεώσιμη ισχύς για να καλύψει τη ζήτηση, με πολύ μεγάλες αιχμές όταν οι ΑΠΕ δεν είναι αρκετές και μονάδες αιχμής (υδροηλεκτρικά, αέριο, αποθήκευση) πρέπει να ανάψουν για να εξασφαλίσουν την ισορροπία του συστήματος.
Οι ΑΠΕ μπορούν να επιβιώσουν σε ένα τέτοιο σύμπαν τιμολόγησης αν διαθέτουν μακροπρόθεσμες τιμές (μέσω CfD) και οι μονάδες αιχμής μπορούν να είναι επικερδείς αν οι περίοδοι υψηλών τιμών, η διάρκειά τους και οι τιμές είναι επαρκείς για να εξασφαλίσουν έσοδα σε βάθος χρόνου.
Η εμπειρία σε πλήρως ανοικτές αγορές όπως το Τέξας και η Αυστραλία δείχνουν ότι τέτοιες μονάδες μπορούν να είναι βιώσιμες με πολύ μικρό αριθμό ωρών χρήσης κάθε έτος, π.χ. λιγότερες από 50, δηλαδή παράγοντας ρεύμα λιγότερο από το 1% του συνολικού χρόνου.
Παρόλο που οι πολύ υψηλές αιχμές δεν είναι αρεστές πολιτικά, είναι δυνατόν να εξασφαλιστεί η απαιτούμενη ενέργεια από τις μονάδες αυτές μέσω μηχανισμών ισχύος, όπου πληρώνονται για να παραμένουν σε εφεδρεία και να παράγουν όταν δίνει την εντολή το δίκτυο. Τόσο το φυσικό αποτέλεσμα, όσο και το οικονομικό κόστος είναι παρόμοια και στα δύο καθεστώτα.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, είναι πιθανό να υπάρχουν πολλές περίοδοι όπου η προσφορά είναι σημαντικά υψηλότερη από τη ζήτηση. Αυτό μπορεί να λυθεί απλά μέσω των περικοπών παραγωγής (τα αιολικά, για παράδειγμα, μπορούν εύκολα να κλείσουν) ή αυξάνοντας τη ζήτηση. Η αποθήκευση έρχεται προφανώς στο μυαλό μας, όμως είναι λογικό πως υπάρχουν πολλές δραστηριότητες που μπορούν να παράγουν αξία αν έχουν πρόσβαση σε ουσιαστικά δωρεάν ενέργεια.
Οι συζητήσεις για το υδρογόνο και άλλες παρόμοιες τεχνολογίες αφορούν ουσιαστικά τη μετατροπή του ηλεκτρισμού χαμηλού οριακού κόστους σε κάτι με μεγαλύτερη αξία, είτε επειδή μπορεί να μεταφερθεί αλλού ή απλά να αποθηκευτεί για λίγο (ενώ ο ηλεκτρισμός υπόκειται στους περιορισμούς του δικτύου και τη δυνατότητα αποθήκευσης) και να πωληθεί για κάτι παραπάνω από μηδέν.
Οι τωρινές συζητήσεις αφορούν κυρίως την παραγωγή αγαθών όπως το υδρογόνο, η αμμωνία ή ακόμα και η αφαλάτωση έναντι χαμηλότερου κόστους από τις εναλλακτικές, με βάση μακροπρόθεσμα συμβόλαια, παρά η παραγωγή τους καιροσκοπικά Όμως τι συμβαίνει αν οι φυσικές τιμές είναι στο μηδέν τις περισσότερες φορές;
Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πραγματική αλλαγή, όπου θα κινηθούμε από ένα σύστημα όπου η προσφορά προσαρμόζεται στη ζήτηση, προς ένα σύστημα όπου η ζήτηση προσαρμόζεται στην προσφορά. Ξαφνικά ένα ολόκληρο νέο σύμπαν ζήτησης θα προκύψει από τις νέες δραστηριότητες που θα λάβουν χώρα μόνο όταν υπάρχει πλεόνασμα ηλεκτρισμού πάνω από τη "φυσιολογική" ζήτηση. Η αποθήκευση είναι η πιο αυτονόητη, όπως και διακόψιμες βιομηχανικές διαδικασίες, όπως η παραγωγή υδρογόνου, η αφαλάτωση κτλ , αλλά μπορεί να δούμε ξαφνικά και εντελώς νέα επιχειρηματικά μοντέλα.
Ένα παράδειγμα είναι μια εταιρεία που θα προσφέρει στους πελάτες της στεγνοκαθαριστήρες για τα ρούχα τους δωρεάν εφόσον χρησιμοποιούνται σε συγκεκριμένα χρονικά παράθυρα που θέτει η εταιρεία και όχι σε άλλα. Η εταιρεία θα συσσώρευε τη ζήτηση ηλεκτρισμού από χιλιάδες στεγνοκαθαριστήρες σε ένα ενιαίο εικονικό σταθμό παραγωγής με ένα έντονα ευέλικτο προφίλ ζήτησης. Συνδυάζοντάς το με τον κατάλληλο συνδυασμό διμερών συμβολαίων (π.χ. με σταθερή φόρμουλα τιμής, που θα ήταν ελκυστική για ορισμένους παραγωγούς) και πωλήσεις ενέργειας (σε ώρες αιχμής) και κατευθύνοντας τις συσκευές να χρησιμοποιούνται μονάχα σε ώρες όταν το ρεύμα είναι φθηνότερο από την τιμή αγοράς, η εταιρεία θα μπορεί να είναι αρκετά επικερδής. Είμαι βέβαιος ότι υπάρχει ζήτηση για στεγνοκαθαριστήρες περιορισμένης χρονικής χρήσης, που είναι όμως δωρεάν.
Δεν μπορούμε καν να αρχίσουμε να φανταζόμαστε όλες τις νέες ιδέες που θα προκύψουν από ένα κόσμο με μεγάλης κλίμακας διαθεσιμότητα δωρεάν ηλεκτρισμού, ιδίως σε μια εποχή όπου τα έξυπνα δίκτυα, η μεγάλης κλίμακας ψηφιοποίηση και μαζική υπολογιστική ισχύς θα επιτρέψουν πράγματα που απλά δεν ήταν εφικτά προηγουμένως.
Ο κίνδυνος, φυσικά, είναι ότι η ενέργεια γίνεται πολύ φθηνή τον περισσότερο χρόνο και θα αρχίσουμε ξανά να τη σπαταλούμε, φτάνοντας σε μια νέα ισορροπία όπου η ζήτηση είναι πολύ υψηλότερη από ότι είναι σήμερα και οι τιμές δεν πέφτουν πλέον στο μηδέν επειδή η επικερδής ζήτηση τις "αρμπιτράρει".
Ακόμα και με τις ΑΠΕ, ένα τέτοιο σύστημα δεν θα είναι καθαρό ή απροβλημάτιστο και θα απαιτεί πόρους για να κατασκευαστεί και να διατηρηθεί και ίσως καταλήξουμε με ένα λιγότερο αποδοτικό αποτέλεσμα. Καμία νέα τεχνολογία δεν προέκυψε ποτέ δίχως απροσδόκητες συνέπειες και θα ήταν αφελές να θεωρήσουμε ότι δεν θα συμβεί το ίδιο στις ΑΠΕ εν τέλει, ακόμα και αν φαίνονται ότι θα δημιουργήσουν μια νιρβάνα ηλεκτρισμού μηδενικής τιμής.
Η τωρινή κρίση μας υπενθυμίζει ότι η ενέργεια είναι κρίσιμη για όλη τη ζωή και η (σχετικά) φθηνή ενέργεια είναι απαραίτητη για όλους μας. Θα πρέπει να ελπίζουμε ότι τα διδάγματα από αυτή την περίοδο σχετικής σπανιότητας θα παραμείνουν σε ένα μέλλον όπου η ενέργεια θα λειτουργεί με πολύ διαφορετικούς κανόνες από σήμερα.
(Jérôme à Paris)