Η Ελλάδα προσπαθεί να κερδίσει τον χαμένο χρόνο στους έξυπνους μετρητές ηλεκτρικής ενέργειας, αφού αποτελούν νευραλγικό στοιχείο στην ασφαλή ενσωμάτωση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας. Η χαμηλή διείσδυση έξυπνων μετρητών σε αρκετές αγορές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στερεί από καταναλωτές την πρόσβαση σε πιο οικονομική ενέργεια, ενώ εμποδίζει το δρόμο προς την πράσινη μετάβαση. Ωστόσο, το πρόβλημα αυτό δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, αφού λαμβάνει ευρωπαϊκές διαστάσεις.
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τίτλο «Έξυπνα δίκτυα στην ΕΕ» η εικόνα στην ΕΕ παρουσιάζει μεγάλες διαφοροποιήσεις.
Το Παρατηρητήριο Διαχειριστών Συστημάτων Διανομής (DSO) αναφέρει με βάση τα στοιχεία του 2022 πως προς το παρόν εννιά χώρες έχουν μείνει πίσω όσον αφορά το στοίχημα των έξυπνων μετρητών. Το Βέλγιο (με ποσοστό ενσωμάτωσης λιγότερο από 10%), η Γερμανία (με 14%), η Σλοβακία (με ποσοστό λιγότερο από 20%), η Ρουμανία (18%) και η Τσεχική Δημοκρατία δεν έχουν δώσει την απαιτούμενη βαρύτητα στη νέα αυτή τεχνολογική τάση που έχει συγκεντρώσει μεγάλο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια. Βουλγαρία και Ουγγαρία αμφότερες έχουν επίσης ποσοστά ενσωμάτωσης έξυπνων μετρητών λιγότερα από 10%. Στα αρνητικά παραδείγματα της Ευρώπης συγκαταλέγεται η Κύπρος αλλά και η Πολωνία που αναμένεται να βελτιώσουν την εικόνα τους μετά το 2024.Πολύ θετικό μερίδιο αγοράς στο οποίο η ενσωμάτωση έξυπνων μετρητών καταλαμβάνει ποσοστό 100% έχουν οι Δανία, Εσθονία, Φινλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Νορβηγία και Σουηδία. Στον ίδιο θετικό δρόμο βαδίζουν οι Γαλλία (με ποσοστό ενσωμάτωσης έξυπνων μετρητών 92%), Ολλανδία ( 88%), Αυστρία (47%), Πορτογαλία (52%). Η Πορτογαλία είναι ένα θετικό παράδειγμα, αφού αναμένεται να επιτύχει 52% διείσδυση έξυπνων μετρητών στο σύστημά της μέχρι το 2035, παρά το γεγονός πως ανέπτυξε στρατηγική γύρω από το πεδίο σχετικά αργά. Αξιοσημείωτα είναι και τα παραδείγματα των χωρών Λετονία (90%) και Λιθουανία (88%) και Μάλτα (93%) που φαίνεται να έχουν έχουν αναλάβει δράση.
Και ακριβώς επειδή η εγκατάστασή τους αλλάζει πλήρως το σκηνικό της αγοράς ηλεκτρισμού, αφενός για καταναλωτές και αφετέρου για τις εταιρείες προμήθειας η ελληνική κυβέρνηση έχει ενσωματώσει μέτρα γύρω από αυτό το πεδίο στο αναθεωρημένο Εθνικό σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ). Για την επίτευξη της ενεργής συμμετοχής της κατανάλωσης στην αγορά ενέργειας μέσω της απόκρισης ζήτησης (demand response), ώστε να μπορούν ενεργοβόρες μονάδες ή άλλοι καταναλωτές να περιορίζουν την κατανάλωση σε ώρες αιχμής, απαιτείται η εγκατάσταση «έξυπνων» μετρητών, επισημαίνει το ΕΣΕΚ.
Ο διαχειριστής δικτύου διανομής (ΔΕΔΔΗΕ) σχεδιάζει να έχουν όλοι οι καταναλωτές έναν έξυπνο μετρητή έως το 2030. Από το 2021, είχαν αναπτυχθεί 13.000 έξυπνοι μετρητές σε επίπεδο μέσης τάσης και 70.000 σε επίπεδο χαμηλής τάσης, κυρίως για καταναλωτές με υψηλή ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας αναφέρει το ΕΣΕΚ. Το 2022, εγκαταστάθηκαν 100.000 έξυπνοι μετρητές. Εκτιμάται ότι θα αυξηθούν σε 500.000 το 2023 και μεταξύ 800.000 και 1 εκατομμύριο κάθε χρόνο από το 2024 έως το 2030, σημειώνεται στο ΕΣΕΚ. Μάλιστα, είναι σε εξέλιξη ο διαγωνισμός του ΔΕΔΔΗΕ προϋπολογισμού 1,2 δισ. ευρώ για την προμήθεια και εγκατάσταση συνολικά 7,3 εκατομμυρίων έξυπνων μετρητών χαμηλής τάσης, έργο για το οποίο την περασμένη εβδομάδα υπεγράφη παρουσία του πρωθυπουργού συμφωνία χρηματοδότησης μεταξύ του Διαχειριστή και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Ο διαγωνισμός αναμένεται να ολοκληρωθεί στις αρχές του 2024.
Οι προσφορές καλύπτουν τρία προϊόντα:
1) εξοπλισμό πεδίου (μονάδες μέτρησης και εξοπλισμός επικοινωνίας από σημείο σε σημείο)
2) προηγμένα συστήματα υποδομής μέτρησης (λογισμικό), και
3) συστήματα διαχείρισης δεδομένων μετρητών.
Ο ΔΕΔΔΗΕ θα συλλέγει και θα διαχειρίζεται όλα τα δεδομένα των έξυπνων μετρητών και θα θεσπίζει κανόνες πρόσβασης των φορέων της αγοράς σε αυτά, ενώ εκτιμάται ότι η πιθανότητα ρευματοκλοπής θα εκμηδενιστεί, καθώς δεν θα υπάρχει δυνατότητα παρέμβασης στον μετρητή. Όπως είχε ανακοινώσει πρόσφατα η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), διαπιστώνονται 13.000 περιπτώσεις τον χρόνο, με το 50% αυτών να αφορούν ρεύμα αξίας μέχρι 4.500 ευρώ, το 25% μεταξύ 4.500-10.000 ευρώ και το 25% άνω των 10.000 ευρώ. Ο υπουργός, Θεόδωρος Σκυλακάκης, έκανε λόγο για «μαζικές ρευματοκλοπές», που κατά κύριο λόγο γίνονται από επιχειρήσεις, με τους συνολικούς εμπλεκόμενους να ξεπερνούν τους 250.000. Με τους έξυπνους μετρητές οι πελάτες θα έχουν πρόσβαση στα δικά τους δεδομένα μέσω μιας ειδικής πλατφόρμας (portal). Το εν λόγω μέτρο συμβάλει μέγιστα στη διαμόρφωση συμπεριφορών κατανάλωσης και αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή της δυναμικής τιμολόγησης. Στο μέλλον, προβλέπεται η σταδιακή ενσωμάτωση νέων ομάδων παροχών στη δυναμική τιμολόγηση, καθώς εγκαθίστανται έξυπνοι μετρητές σε όλες τις παροχές χαμηλής τάσης.
Η διεύρυνση αυτών των τεχνολογιών αποτελεί νευραλγικό τμήμα του ανωτέρω σχεδιασμού, επιτρέποντας την παρακολούθηση και διαχείριση των μεγάλων όγκων πληροφορίας που θα απαιτηθεί για την αρμονική λειτουργία τους, βοηθώντας σημαντικά στην ορθολογική χρήση ενέργειας από τους τελικούς καταναλωτές. Όπως επισημαίνει η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Έξυπνα δίκτυα στην ΕΕ» η ολοκλήρωση του προγράμματος ανάπτυξης των έξυπνων μετρητών θα βοηθήσει σημαντικά στην ορθολογική χρήση ενέργειας από τους τελικούς καταναλωτές. Επιπρόσθετα, σε συνδυασμό με το νέο κανονιστικό πλαίσιο του μηχανισμού απόκρισης ζήτησης, αναμένεται να επιτευχθεί καλύτερη εξισορρόπηση του φορτίου ηλεκτρικής ενέργειας και διαχείριση των ωρών αιχμής.
Σημειώνεται μάλιστα πως υπάρχουν περισσότεροι από 1,2 δισεκατομμύρια έξυπνοι μετρητές εγκατεστημένοι παγκοσμίως, με την Ευρώπη, την Αυστραλία και τη Βόρεια Αμερική να είναι οι πρωτοπόροι στον τομέα, ενώ η αγορά προηγμένων υποδομών μέτρησης εκτιμάται σε περίπου 20 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Στο εγγύς μέλλον, η Ασία και ο Ειρηνικός θα είναι οι κύριοι παίκτες στον τομέα με μαζική δεύτερης γενιάς έξυπνους μετρητές που θα εγκατασταθούν. Στην ΕΕ έχουν εγκατασταθεί περισσότεροι από 123 εκατομμύρια έξυπνοι μετρητές με τις ευρωπαϊκές εταιρείες να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αγορά, αφού αρκετές εξ’ αυτών είναι παρούσες στην συνολική παγκόσμια εικόνα, επισημαίνει η έκθεση.