Τη δεκαετία του 2010 η μάχη στην ενέργεια γινόταν ανάμεσα στους αγωγούς φυσικού αερίου. Τώρα αφορά τα ηλεκτρικά δίκτυα. Το παιχνίδι χοντραίνει, αρκετές χώρες διεκδικούν τον πρώτο ρόλο, και το κλειδί για εμάς λέγεται «ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Γερμανίας», έργο που συναρτάται άμεσα με την ίδια την επιτυχία της πράσινης μετάβασης.
Το ελληνικό σύστημα έχει φρακάρει, άρα δίχως μια ενεργειακή λεωφόρο προς τα μεγάλα κέντρα κατανάλωσης του Βορρά, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να εξάγουμε, ούτε την περίσσεια ενέργεια που θα παράγουν τα επόμενα χρόνια τα θαλάσσια αιολικά πάρκα και τα άλλα «πράσινα» έργα, ούτε τους τεράστιους όγκους που θέλουμε να εισάγουμε ως χώρα transit από την Β. Αφρική και την Μ. Ανατολή.
Το πόσο μας «καίει» το θέμα φαίνεται τόσο από την πρόσφατη αναφορά Μητσοτάκη στο Νταβός ότι η Ελλάδα κάνει όλες τις απαραίτητες κινήσεις για να γίνει εξαγωγέας «πράσινης» ενέργειας, όσο και από μια σειρά εξελίξεων σε πολιτικό και τεχνικό επίπεδο.
Η τελευταία είδηση έρχεται από τις χώρες της Αδριατικής. Η Κροατία μπαίνει στο σχήμα του ηλεκτρικού διαδρόμου Ελλάδας -Γερμανίας (Green Agean). Η ελληνική πλευρά ενημερώθηκε την Παρασκευή, σε τριμερή συνάντηση που έγινε μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ανάμεσα στην υφυπ. Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου και τους ομολόγους της από Κροατία και Σλοβενία, στο περιθώριο της συνόδου των υπ. Ενέργειας της ΝΑ Ευρώπης (CESEC) που φιλοξενήθηκε στην Αθήνα.
Η ηλεκτρική λεωφόρος προς την Γερμανία, είναι το φιλόδοξο σχέδιο για την αμφίδρομη ροή «πράσινης» ενέργειας μέχρι και 9GW, για το οποίο είχε ενημερώσει τον Νοέμβριο τον καγκελάριο Σόλτς ο Κυρ. Μητσοτάκης.
Ένα σχέδιο, που θα διέρχεται υποθαλάσσια μέσω Αδριατικής και μετά χερσαία προς Σλοβενία και Αυστρία, μήκους περίπου 1.400 χλμ και κόστους ίσως και 7-8 δισ. ευρώ, για το οποίο υπάρχουν προχωρημένες συζητήσεις μεταξύ όλων των παραπάνω χωρών. Ενα καλώδιο μεταφοράς το χειμώνα προς το Νότο της πλούσιας αιολικής ενέργειας που παράγει η Γερμανία και αντίστροφα το καλοκαίρι, τις εξαγωγές προς το Βορρά της πλούσιας ηλιακής ενέργειας τόσο της Ελλάδας, όσο και εκείνης από Αφρική και Μ. Ανατολή.
Τι κάνει τους Κροάτες να θέλουν να μπουν στο παιχνίδι; Καταρχήν, όπως και οι Σλοβένοι, έτσι και αυτοί σκοπεύουν να αναπτύξουν θαλάσσια αιολικά πάρκα στην Αδριατική και όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας, όλοι αυτοί οι τεράστιοι όγκοι «πράσινης» ενέργειας πρέπει προς κάπου να μπορέσουν να εξαχθούν.
Κυρίως όμως βλέπουν αυτό που βλέπουν και οι άλλοι δυνητικοί εταίροι στο σχέδιο για το υποθαλάσσιο καλώδιο. Τα 584 δισ. ευρώ της ΕΕ που υπάρχουν πλέον πάνω στο τραπέζι για επενδύσεις σε ηλεκτρικά δίκτυα.
Τον Νοέμβριο, η Κομισιόν, έπειτα από ομολογουμένως μεγάλη καθυστέρηση, αντιλαμβανόμενη την στρατηγική σημασία των διεθνών διασυνδέσεων για την επίτευξη των πράσινων στόχων, ανακοίνωσε ότι θα στηρίξει επενδύσεις σε ηλεκτρικά δίκτυα, ύψους 584 δισεκατομμυρίων.
Άρα, υπάρχουν πλέον διαθέσιμα λεφτά. Όποιος κινηθεί πρώτος, όποιος έχει το καλύτερο σχέδιο και τα κατάλληλα κανάλια, θα πάρει πρώτος και μερίδιο.
Και γιατί είναι σημαντική η προσθήκη της Κροατίας; Γιατί, το να αθροιστούν κάτω από την ίδια «ομπρέλα» τουλάχιστον δύο βασικές χώρες που βρέχονται από την Αδριατική ενισχύει το πολιτικό και οικονομικό βάρος του σχεδίου και το επιχείρημα ότι είναι βιώσιμο, ενόψει και των νέων πολιτικών επαφών με το Βερολίνο, προκειμένου αυτό να ανάψει το τελικό πράσινο φως.
Έτσι εξηγείται και η κινητικότητα των τελευταίων ημερών για να πειστεί η Γερμανία, όπου και θα καταλήγει η ηλεκτρική αυτή λεωφόρος.
Αύριο Τρίτη, ο διευθύνων σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ Μάνος Μανουσάκης που προωθεί δυναμικά το έργο, θα δει στις Βρυξέλλες την επικεφαλής του Γερμανού Διαχειριστή, TenneT, Mannon van Beek για μια συνολική επισκόπηση της μέχρι τώρα προόδου ωρίμανσης του project. Η μεταξύ τους συζήτηση έχει μείνει κάπως πίσω, καθώς την περίοδο αυτή η Γερμανία κρατικοποιεί τον Διαχειριστή της, άρα οι προτεραιότητες είναι άλλες.
Αλλά για το έργο είναι αποφασισμένος να πιέσει κι άλλο, σε πολιτικό επίπεδο και ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης. Η δήλωση από το Νταβός έρχεται σε συνέχεια των όσων μετέφερε στον καγκελάριο Σόλτς, κατά τη συνάντηση τους στο Βερολίνο, για το κοινό συμφέρον και τη σημασία του έργου για την πλήρη απεξάρτηση της γερμανικής οικονομίας από τη Ρωσία.
Η Ελλάδα φυσικά δεν είναι μόνη σε αυτή την κούρσα. Η Ιταλία, χώρα με πολύ μεγαλύτερο leverage από εμάς, έχει ακριβώς το ίδιο αφήγημα, να γίνει εξαγωγέας πράσινης ενέργειας προς τον Βορρά.
Η αλήθεια είναι ότι σε μια περιοχή που θα μπορούσε να αποτελεί ζωτικό χώρο για την Ελλάδα, προς το παρόν, αυτοί που ελέγχουν τις ροές ενέργειας προς την Ευρώπη είναι οι Ιταλοί.
Τα σχέδια που προωθεί ο πολύ φιλόδοξος στο παιχνίδι των διασυνδέσεων, Ιταλός Διαχειριστής Terna είναι πολλά.
Η αρχή έγινε το 2019, όταν οι Ιταλοί με μια στρατηγική απόφαση δημιούργησαν την πρώτη «ηλεκτρική γέφυρα» ανάμεσα στα Δυτικά Βαλκάνια και την Ευρώπη, μήκους 445 χλμ, συνδέοντας την Πεσκάρα με το τουριστικό λιμάνι του Κότορ στο Μαυροβούνιο.
Το κράτος αυτό έχει γίνει σήμερα μια γέφυρα ανταλλαγής ενέργειας μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Ευρώπης, καθώς μέσω της συγκεκριμένης επένδυσης, επιτυγχάνεται η διασύνδεση όχι μόνο με την Ιταλία, αλλά και με τα δίκτυα της Βοσνίας, της Σερβίας, του Κοσόβου, της Αλβανίας, δηλαδή όλων των Δ. Βαλκανίων, και δια μέσω αυτών, με Βουλγαρία και Ρουμανία.
Τώρα, η Terna δρομολογεί τον διπλασιασμό της μεταφορικής ικανότητας του καλωδίου με το Μαυροβούνιο (από τα σημερινά 600 MW στα 1.200 MW, όσο δηλαδή περίπου και τα 1.500 MW στα οποία θα φτάσει η νέα διασύνδεση Ελλάδας - Ιταλίας).
Προ μηνός ανακοίνωσε ότι «τρέχει» την υποβρύχια διασύνδεση με την Αλβανία, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει και τις βόρειες διασυνδέσεις της, με πιο φρέσκια είδηση την έναρξη λειτουργίας τον Δεκέμβριο του διπλασιασμού της ηλεκτρικής της χωρητικότητας με την Αυστρία, με ένα νέο καλώδιο μήκους 28 χλμ και ανταλλαγής ενέργειας, ισχύος 300 MW.
Τα μεγάλα όμως έργα είναι αυτά που αφορούν την Β. Αφρική, όπου η Ιταλία επίσης θεωρεί ζωτικό της χώρο. Τον Νοέμβριο υπεγράφη η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση με 307 εκατ. ευρώ της υποβρύχιας διασύνδεσης Ιταλίας - Τυνησίας από τις Terna και Steg, μήκους 220 χλμ, με στόχο την μεταφορά πράσινης ενέργειας 600 MW από την βορειοαφρικανική χώρα.
Στην COP28 στο Ντουμπάι, το K&K Group από τα Εμιράτα, από κοινού με τις ιταλικές CESI, Prysmian Group, και την Siemens Energy, ανακοίνωσαν ότι προχωρούν έναν ηλεκτρικό διάδρομο μεταφοράς πράσινης ενέργειας από την Αίγυπτο προς την Ιταλία. Στόχος, η μεταφορά 3 «πράσινων» GW στην Ιταλία, ποσότητας ίσης με το 5% της αιχμής της ζήτησης ηλεκτρισμού, με προοπτικές για μελλοντικές εξαγωγές.
Η Ιταλία έχει καταλάβει εδώ και καιρό ότι τα δίκτυα και οι ηλεκτρικές λεωφόροι δεν είναι απλώς οχήματα μεταφοράς ενέργειας που σταδιακά, όσο θα προχωρά η πράσινη μετάβαση, θα παίρνουν τη θέση των αγωγών.
Το νέο γεωπολιτικό παιχνίδι τους έχει προσδώσει άλλη στρατηγική υπεραξία, λειτουργούν ως γέφυρες ασφάλειας και σταθερότητας κι άρα έχουν αναβαθμισμένη πολιτική σημασία, πέρα από οικονομική. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να κινηθεί ακόμη πιο δυναμικά στο νέο αυτό «γήπεδο» αν θέλει πράγματι να κερδίσει το στοίχημα.