Τον κώδωνα του κινδύνου για την έλλειψη μετασχηματιστών στην Ευρώπη, κρούουν αναλυτές και παράγοντες της αγοράς, προειδοποιώντας ότι θέτει σε κίνδυνο την ανάπτυξη του δικτύου, επιμηκύνει τους χρόνους παράδοσης των έργων και αναμένεται να επιφέρει περαιτέρω αύξηση στις τιμές, που θα γίνει αισθητή στους λογαριασμούς των καταναλωτών.
Η ΕΕ προωθεί τα σχέδιά της για την κατασκευή δικτύου της ηλεκτρικής ενέργειας, σε ένα project που εκτιμάται ότι θα κοστίσει 584 δισεκατομμύρια ευρώ από τώρα έως το 2030. Η σχεδιαζόμενη αυτή επέκταση απαιτείται για την εξυπηρέτηση των εκατομμυρίων νέων ηλεκτρικών οχημάτων και αντλιών θερμότητας καθώς και για την υποδοχή μιας σειράς νέων ανεμογεννητριών και ηλιακών συλλεκτών.
Ωστόσο, ένα ακόμα πρόβλημα φαίνεται να προκύπτει και η αγορά χτυπά καμπανάκι, αναζητώντας λύσεις: «Αντιμετωπίζουμε έλλειψη μετασχηματιστών στην Ευρώπη», αναφέρει στο euractiv η Savannah Altvater, υπεύθυνη για τη διανομή ηλεκτρικής ενέργειας στη βιομηχανία της ΕΕ Eurelectric.
Αν και κανείς δεν γνωρίζει τον ακριβή αριθμό, ο φορέας του κλάδου εκτιμά ότι εντός της ΕΕ και της Νορβηγίας, υπάρχουν εγκατεστημένοι περίπου 4,5 εκατομμύρια μετασχηματιστές.
Αλλαγή τάσης
Αλλά αυτό συμβαίνει επειδή μετασχηματιστές, οι οποίοι αυξάνουν και μειώνουν την τάση, βρίσκονται παντού στο ηλεκτρικό δίκτυο. Από υπεράκτιες ανεμογεννήτριες έως την οικιακή χρήση, η τάση του ηλεκτρικού ρεύματος μπορεί να αλλάξει έως και έξι φορές πριν τη χρησιμοποιήσουμε για να πλύνουμε τα ρούχα στο σπίτι, ή να ανάψουμε το φως ή τη θέρμανση.
Η καθοριστική σημασία των μετασχηματιστών για τα συστήματα ισχύος γίνεται σαφής με τον πλέον τραγικό τρόπο στην Ουκρανία, όπου η Ρωσία στοχεύει ασταμάτητα αυτές τις συσκευές. Η Ευρώπη έχει στείλει 2.700 μετασχηματιστές αντικατάστασης στην Ουκρανία, ενισχύοντας περαιτέρω το έλλειμμα του μπλοκ.
Από τις βιομηχανίες που ηλεκτροδοτούν τη διαδικασία παραγωγής τους έως τους προγραμματιστές έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, «όλοι χρειάζονται μετασχηματιστές», υπογραμμίζει από την πλευρά του ο Joannes Laveyne, βοηθός ερευνητής στο εργαστήριο ηλεκτρικής ενέργειας του Πανεπιστημίου της Γάνδης.
Το αποτέλεσμα: Οι χρόνοι παράδοσης που ήταν 9 έως 12 μήνες, τώρα είναι «τουλάχιστον διπλάσιοι», είπε ο ερευνητής, ο οποίος έχει δει προσωπικά καθυστερήσεις και αυξήσεις τιμών στους μετασχηματιστές που χρειάζονται για το εργαστήριό του στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης.
Σημαντικές καθυστερήσεις
Αυτές οι καθυστερήσεις γίνονται αισθητές ακόμη πιο έντονα από τη βιομηχανία.
«Χωρίς να κάνετε κράτηση για χρόνια πριν στην παραγωγική ικανότητα των ευρωπαίων παραγωγών, δεν θα έχετε καμία πιθανότητα να αποκτήσετε μετασχηματιστή. Αυτό είναι ένα τεράστιο ζήτημα», εξήγησε η Zsuzsa Cseko, ανώτερη σύμβουλος για θέματα δικτύου στην Eurelectric.
Και όπως υπογραμμίζει το Euractiv, οι ελλείψεις αυτές σε συνδυασμό με τις καθυστερήσεις για τους μετασχηματιστές και οι αρνητικές επιπτώσεις που προκαλούν, αναγκάζουν επί της ουσίας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει το ζήτημα.
Η μεγαλύτερη πιθανή επίπτωση της έλλειψης μετασχηματιστών θα μπορούσε να είναι η καθυστερημένη σύνδεση νέων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή μεγάλων βιομηχανικών μηχανών στο δίκτυο, που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τους στόχους της ΕΕ για το κλίμα και την ενεργειακή ανεξαρτησία. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, οι ελλείψεις μετασχηματιστών μπορεί να προκαλέσουν καθυστερήσεις έως και δύο ετών στην υπεράκτια ανάπτυξη αιολικής ενέργειας.
Αυτές οι καθυστερήσεις συμβαίνουν επειδή οι μεγαλύτεροι μετασχηματιστές έχουν σχεδιασμούς κατά παραγγελία και παρόλο που είναι σχετικά λίγοι σε αριθμό σε σύγκριση με μοντέλα μικρότερης εμβέλειας, «έχουν μεγάλο αντίκτυπο στη λειτουργία του ηλεκτρικού δικτύου», είπε ο Laveyne.
Μειωμένη παραγωγή
Αλλά ο αριθμός των κατασκευαστών και η παραγωγική τους ικανότητα δεν φαίνεται να αυξάνεται, σημείωσε ο ερευνητής. Μόλις τρεις μεγάλες εταιρείες κυριαρχούν στην αγορά: η γερμανική Siemens, η αμερικανική εταιρεία General Electric και η ιαπωνική Hitachi
Εν μέρει, η απροθυμία των ευρωπαϊκών εταιρειών να επενδύσουν σε νέες εγκαταστάσεις παραγωγής πηγάζει από την έλλειψη βεβαιότητας για την εικόνα που θα έχει διαμορφωθεί μετά το 2030.
Ενώ «τα βιβλία παραγγελιών είναι γεμάτα μέχρι το 2030 λόγω των πολιτικών της ΕΕ όπως η Πράσινη Συμφωνία, οι κατασκευαστές διστάζουν να επενδύσουν λόγω της αβεβαιότητας σχετικά με τους στόχους του 2040 και μετά», εξήγησε ο ερευνητής.
Στις προκλήσεις τις οποίες αντιμετωπίζουν έρχεται να προστεθεί η έλλειψη ειδικευμένων εργαζομένων.
«Δύσκολο προϊόν»
Οι μετασχηματιστές είναι «ένα πολύ δύσκολο προϊόν» που απαιτεί «πολύ τεχνικό ανθρώπινο δυναμικό για να κατασκευαστεί». Μικρό κομμάτι της διαδικασίας είναι αυτοματοποιημένη και οι μεγάλοι μετασχηματιστές κατά παραγγελία παράγονται μέσω «χειρωνακτικής εργασίας», αναφέρει ο Laveyne.
Αυτοί οι ειδικευμένοι εργάτες, που συνδυάζουν τα ηλεκτρολογικά με την τεχνική τεχνογνωσία, είναι «σε έλλειψη», πρόσθεσε. Ομοίως, ο παραγωγός ERMCO με έδρα τις ΗΠΑ ανέφερε μια «πολύ σκληρή αγορά εργασίας» σε μια συνομιλία με το podcast Catalyst .
Εν συνεχεία, υπάρχει και η έλλειψη βασικών στοιχείων.
«Ο σιδερένιος πυρήνας των μετασχηματιστών παράγεται από ελάχιστες μόνο εταιρείες σε όλο τον κόσμο, επομένως, με την περιορισμένη παραγωγή τους, έχει γίνει άλλο ένα εμπόδιο», δήλωσε ο Cseko.
Επενδυτικό κενό
Το επενδυτικό κενό στο δίκτυο υψηλής τάσης της Ευρώπης είναι χειρότερο από ό,τι αναμενόταν
Σύμφωνα με νέα έρευνα, στοιχεία της οποίας παραθέτει το Euractiv, οι χώρες της ΕΕ υποτιμούν συστηματικά την ταχύτητα με την οποία οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα προστεθούν στα δίκτυα στα αναπτυξιακά τους σχέδια – καθιστώντας το επενδυτικό κενό μεγαλύτερο από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί.
Αύξηση τιμής
Οι καθυστερήσεις είναι μόνο το μισό πρόβλημα – οι υψηλές τιμές είναι ένα άλλο. Οι μετασχηματιστές χρησιμοποιούν πολύ χάλυβα και χαλκό υψηλής ποιότητας, για τους οποίους οι τιμές έχουν υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια.
Ο Tim Mills της ERMCO υπογραμμίζει ότι το κόστος των πρώτων υλών έχει προκαλέσει αύξηση της τιμής από 75 έως 100%», προσθέτοντας ότι μέσω των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, αυτά τα πρόσθετα κόστη μετακυλίονται τελικά στους καταναλωτές.
«Μπορούμε να τα αποκτήσουμε σε ακόμα υψηλότερη τιμή», εξήγησε ο Cseko της Eurelectric.
Η λύση, σύμφωνα με τον ειδικό του κλάδου, θα ήταν να «ξυπνήσει» η ευρωπαϊκή βιομηχανία μέσω «συνεργασιών με κυβερνήσεις ή άλλα κίνητρα» που θα απέδιδαν με τη διατήρηση της παραγωγής στην Ευρώπη και την αύξηση της ασφάλειας του εφοδιασμού.
Εναλλακτικά, οι φορείς εκμετάλλευσης του δικτύου, που δεν έχουν άλλη επιλογή από το να εγκαταστήσουν μετασχηματιστές, θα μπορούσαν να στραφούν σε άλλους παγκόσμιους κόμβους παραγωγής, όπως η Αίγυπτος ή η Κίνα.
Το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης
Τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας είναι ζωτικής σημασίας για τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας, καθώς αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του ενεργειακού μας συστήματος. Η Ευρώπη διαθέτει το πιο διασυνδεδεμένο και ανθεκτικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο, το οποίο παρέχει ηλεκτρική ενέργεια στους καταναλωτές κάθε λεπτό, ώρα και ημέρα του έτους.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει η Κομισιόν στο σχέδιο δράσης, προκειμένου η ΕΕ να παρέχει στους καταναλωτές ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και να τους δώσει τη δυνατότητα να την παράγουν οι ίδιοι, τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να αναπτυχθούν περισσότερο και ταχύτερα. Και προσθέτει: «Την επόμενη επταετία, θα πρέπει να διπλασιάσουμε τις διασυνοριακές υποδομές μεταφοράς. Η επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης προϋποθέτει τη στροφή προς ένα αποκεντρωμένο, ψηφιοποιημένο, ολοκληρωμένο και ευέλικτο σύστημα, με την επέκταση και την αναβάθμιση τόσο των δικτύων μεταφοράς όσο και των δικτύων διανομής».
Σύμφωνα με το σχέδιο οι επενδύσεις στα δίκτυα σήμερα θα συμβάλουν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και του ενεργειακού κόστους για τους καταναλωτές: τα διασυνοριακά έργα ενεργειακών υποδομών μπορούν να μειώσουν το κόστος παραγωγής κατά 9 δισ. ευρώ ετησίως έως το 2040.
- Σήμερα στην Ευρώπη η διασυνοριακή δυναμικότητα μεταφοράς είναι 93 GW
- Έως το 2025 θα προστεθούν 23 GW, ενώ μέχρι το 2030 χρειάζονται 64 GW επιπλέον
- Καθοριστική θα είναι η ταχεία υλοποίηση των 85 διασυνοριακών έργων μεταφοράς, αποθήκευσης και έξυπνων δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας που περιλαμβάνονται στον κατάλογο ΕΚΕ του 2023
- Το 40 % των δικτύων διανομής της Ευρώπης είναι άνω των 40 ετών
- Σε ένα μόνο έτος το 2021 τα αιτήματα σύνδεσης σε επίπεδο διανομής αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 19 %
- Μόνο αυτή τη δεκαετία, χρειάζονται επενδύσεις ύψους 584 δισ. ευρώ για τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ σημαντικό μέρος απαιτείται στα δίκτυα διανομής.