Ενταξη των έργων δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε «ειδικό καθεστώς», το οποίο να εξασφαλίζει ταχύτερες διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης, γρηγορότερες απαλλοτριώσεις, καθώς και όπου χρειάζεται, παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης αιγιαλού, χερσαίων αλλά και θαλασσίων τμημάτων, είναι ανάμεσα στις προτάσεις που έχει υποβάλει ο ΑΔΜΗΕ στο ΥΠΕΝ για να περιοριστούν οι καθυστερήσεις που αντιμετωπίζει.
Στην πράξη, μιλά για την ανάγκη να επιταχυνθεί η πρόοδος και υλοποίηση έργων, απολύτως κρίσιμων για το δημόσιο συμφέρον, τον εξηλεκτρισμό της χώρας και την ενεργειακή μετάβαση, τα οποία σήμερα συναντούν αυξανόμενα εμπόδια, με βασικότερη αιτία τις περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, θέτοντας σε κίνδυνο τους χρόνους ολοκλήρωσης και αναγκάζοντάς τον σε συχνές επικαιροποιήσεις των πλάνων.
Την εικόνα επιβεβαιώνει η μετάθεση των χρονοδιαγραμμάτων προς τα πίσω, πολλών μικρών, μεσαίων και μεγάλων από τα 80 και πλέον έργα του ΑΔΜΗΕ, όπως παρουσιάζονται στην ανασκόπηση προόδου του νέου δεκαετούς του προγράμματος ανάπτυξης 2025-2034, με πολλές από τις ημερομηνίες να μετατίθενται για ένα και δύο χρόνια.
Το θέμα προκαλεί ανησυχία, συζητήθηκε μαζί με το 10ετές του πλάνο σε συνάντηση που είχε την προηγούμενη εβδομάδα η ηγεσία του ΥΠΕΝ με αυτή του ΑΔΜΗΕ και οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το υπουργείο έχει δεσμευτεί να εξετάσει τις προτάσεις ώστε να δει πως μπορεί να βοηθήσει για να επισπευθούν τα χρονοδιαγράμματα.
Καθώς βρισκόμαστε στη καρδιά της πράσινης μετάβασης, απέχουμε μόλις έξι χρόνια πριν το πρώτο ορόσημο του 2030 και τα νέα πράσινα μεγαβάτ αυξάνονται με εκρηκτικούς ρυθμούς, το πρόβλημα με τους βραδείς ρυθμούς των έργων στα δίκτυα γίνεται όλο και πιο αισθητό.
Αποδεικνύεται ότι χρειάζεται μια ριζική μεταρρύθμιση του ισχύοντος μοντέλου αδειοδοτήσεων των έργων μεταφοράς και αλλαγή της «πεπατημένης», προκειμένου να πετύχουμε τους στόχους της πράσινης μετάβασης, στοίχημα που θα χαθεί, αν δεν ανέβουν οι ταχύτητες με τις επενδύσεις στα δίκτυα.
Βασικός παράγοντας των καθυστερήσεων, οι αδειοδοτήσεις, γεγονός που συχνά συνδέεται με την αδυναμία του μηχανισμού σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, τις γνωμοδοτήσεις φορέων, και τις χρονοβόρες διαβουλεύσεις με τις τοπικές κοινωνίες. Είναι η κυρίαρχη πρόκληση για κάθε μικρό ή μεγάλο έργο στα δίκτυα μεταφοράς, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Ευρώπη, όπως δείχνει και η περυσινή έναρξη στη Γερμανία μετά από δέκα και πλέον χρόνια καθυστερήσεων και αντιδράσεων, της κατασκευής της ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ του βορρά και του νότου της χώρας.
Στην ανασκόπηση προόδου των έργων του ΑΔΜΗΕ που συντελέστηκε μεταξύ του προηγούμενου προγράμματος και του υφιστάμενου, (πίνακας 6.5 , σελίδα 82,), καταγράφονται για πολλά απ' αυτά, αλλαγές στους χρόνους ολοκλήρωσης από ένα έως και δύο χρόνια. Τόσο για όσα αφορούν αποξηλώσεις και αντικατάσταση εξοπλισμού μέχρι υποσταθμούς, υπογειοποιήσεις, ενίσχυση συστημάτων 150 KV, νέα ΚΥΤ και τις μεγάλες διεθνείς διασυνδέσεις με τις γειτονικές χώρες, (Ποιες αλλαγές στους «χρόνους» ολοκλήρωσης των έργων ενσωματώνει το νέο 10ετές του ΑΔΜΗΕ – Τα 9 νέα έργα ανάπτυξης του συστήματος μεταφοράς).
Αν και κάθε έργο έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες, πηγές του ΑΔΜΗΕ, αναφέρουν σε αδρές γραμμές, 5 βασικές αιτίες για τις καθυστερήσεις.
- Προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα σε όλα τα στάδια ενός έργου
- Καθυστερήσεις στην αδειοδοτική διαδικασία.
- Αυξημένη πολυπλοκότητα έργων που εντοπίζεται κατά τη φάση της προμελέτης ή της τελικής μελέτης.
- Επανασχεδιασμός έργων οφειλόμενος σε εξωγενείς παράγοντες (παρατεταμένη διαβούλευση, τοπικές αντιδράσεις, κλπ).
- Καθυστερήσεις στις απαλλοτριώσεις.
Για όλους αυτούς λόγους, ο ΑΔΜΗΕ έχει ζητήσει από την ηγεσία του ΥΠΕΝ να εξετάσει την υπαγωγή των έργων και των σχετικών δραστηριοτήτων σε ένα ειδικό καθεστώς, με περιορισμένες αποκλίσεις από την κείμενη νομοθεσία, που να εξασφαλίζει τη γοργή αδειοδότηση και υλοποίησή τους. Στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και οι προτάσεις που είχε υποβάλει παλαιότερα η εταιρεία στο ΥΠΕΝ, επί υπουργίας Σκρέκα.
Περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις
Στην περιβαλλοντική αδειοδότηση, ο ΑΔΜΗΕ έχει προτείνει ότι αν παρέρχεται άπρακτη η αποκλειστική προθεσμία των 30 ημερών από την αποστολή και δημοσιοποίηση της ΜΠΕ για τη συλλογή γνωμοδοτήσεων από τους αρμόδιους δημόσιους φορείς και υπηρεσίες στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης, τότε κατόπιν δικού του αιτήματος του, να συγκαλείται για να αποφασίσει άμεσα το οικείο Περιφερειακό (ΠΕΣΠΑ) ή Κεντρικό Συμβούλιο Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης (ΚΕΣΠΑ).
Αναγκαστικές απαλλοτριώσεις
Σε ό,τι αφορά τις αναγκαστικές απαλλοτριώσεις, προτείνει να εφαρμόζεται αυτοδικαίως, με ελάχιστες παρεκκλίσεις το άρθρο 7Α του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων, όπου κάθε έργο και δραστηριότητα τεκμαίρονται ως γενικότερης σημασίας για την οικονομία της χώρας και κοινής ωφέλειας. Και γι' αυτό είναι δυνατόν με ειδική απόφαση του Μονομελούς Εφετείου, να επιτρέπεται η πραγματοποίηση εργασιών και πριν από τον προσδιορισμό και την καταβολή της αποζημίωσης. Στην πράξη, το άρθρο 7Α ορίζει ότι διατάσσεται άμεσα η αποβολή του ιδιοκτήτη νομέα ή κατόχου από το ακίνητο και η άμεση παράδοση αυτού. Οι απαλλοτριώσεις κηρύσσονται με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου, με την οποία προβλέπεται ρητά η δυνατότητα αυτή.
Ειδική κατηγορία χρήσεων γης
Ταυτόχρονα, για τους ίδιους λόγους δημοσίου συμφέροντος και ενόψει του ελάχιστου περιβαλλοντικού αποτυπώματός τους, καθώς μάλιστα πρόκειται περί γραμμικών έργων, πηγές του Διαχειριστή αναφέρουν ότι θα πρέπει οι εγκαταστάσεις μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και οι συναφείς εγκαταστάσεις με τον αναγκαίο εξοπλισμό, υπέργειες και υπόγειες, να αποτελέσουν από εδώ και στο εξής μια αυτοτελή, και ειδική κατηγορία χρήσεων γης.
Συνένωση οικοπέδων, υπόγειες σήραγγες
Στο κεφάλαιο αυτό, προτείνεται κατά παρέκκλιση των οριζομένων διατάξεων, η συνένωση γηπέδων σε εκτός σχεδίου περιοχές, αδιάφορα ως προς το τρόπο και χρόνο κτήσης τους. Η εγγραφή στο Κτηματολόγιο του ενιαίου και αυτοτελούς γηπέδου που προκύπτει από τη συνένωση να γίνεται με βάση τα χωρικά δεδομένα, όπως αυτά ορίζονται από το κλειστό πολύγωνο της περιοχής μελέτης του έργου που εγκρίνεται με τη διοικητική πράξη της περιβαλλοντικής του αδειοδότησής. Όσο αφορά τις απαιτούμενες υπόγειες σήραγγες, ο ΑΔΜΗΕ καταθέτει τη πρόταση, ο κάτοχος, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, από οποιαδήποτε έννομη αιτία οποιουδήποτε ακινήτου (λ.χ. αγροτικού ακινήτου, αστικού ακινήτου, δάσους, δασικής έκτασης), να υποχρεούται να επιτρέπει τη διάνοιξη και κατασκευή τους στο αναγκαίο βάθος, για την εγκατάσταση των σωλήνων, καλωδίων υπερυψηλής, υψηλής και μέσης τάσης καθώς και οπτικών ινών (καλωδιακό σύστημα), όπως και καθετί που είναι αναγκαίο για την κατασκευή, χρήση, επισκευή, επιστασία και συντήρηση των παραπάνω.
Παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης αιγιαλού, χερσαίων και θαλάσσιων τμημάτων
Τέλος, ο ΑΔΜΗΕ εισηγείται ότι κάθε αίτηση για κατασκευή ή αναβάθμιση υπόγειων ή υποβρύχιων καλωδιακών διασυνδετήριων γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, να εξετάζεται κατά απόλυτη προτεραιότητα από την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία και τις γνωμοδοτούσες υπηρεσίες. Τα δε, ακίνητα που δημιουργούνται στο πλαίσιο εκτέλεσης έργου από τη μετατόπιση προς τη θάλασσα του ορίου του αιγιαλού, λόγω κατασκευής ή επέκτασης έργων τους ή προσχώσεων, να καταγράφονται ως δημόσια κτήματα και να περιέρχονται στην ιδιοκτησία του Δημοσίου. Στη πρόταση του ο Διαχειριστής ζητά τα ακίνητα αυτά να επιτρέπεται να του παραχωρούνται δωρεάν κατά χρήση και το ίδιο να ισχύει όταν τα έργα αφορούν στο θαλάσσιο τμήμα της χώρας, σε νησιά, βραχονησίδες, αιγιαλό, παραλία, αιγιαλού, πυθμένα και αβαθείς θαλάσσιες εκτάσεις.
