Τρεις διακριτούς κύκλους δράσεων, που θα εκτυλίσσονται ταυτόχρονα ο ένας με τον άλλο, περιλαμβάνει το mega project για την μετάβαση στην επόμενη ημέρα των λιγνιτικών πεδίων της ΔΕΗ στην Δυτική Μακεδονία, συνολικής έκτασης 150.000 -200.000 στρεμμάτων.
Ιδιοκτησιακά τα εδάφη αυτά ανήκουν στη ΔΕΗ, όπως προκύπτει
και από επτά διαφορετικές αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας,
επομένως δεν συντρέχει ο κίνδυνος η αξιοποίησή τους να σκοντάψει σε
εμπόδια και αμφισβητήσεις, όπως συχνά συμβαίνει στην Ελλάδα όταν
πρόκειται για την ανάπτυξη μεγάλων projects.
Τούτο δεν σημαίνει ότι λείπουν οι κίνδυνοι.
Τέτοιος για παράδειγμα είναι η Περιφέρεια και οι ενεργειακοί ΟΤΑ να μην
επιδείξουν τα απαιτούμενα αντανακλαστικά στην απορρόφηση των κονδυλίων,
όπως έχει δείξει η εμπειρία σε άλλες περιπτώσεις, ζήτημα για το οποίο
έκρουσε το Σάββατο από την Πτολεμαΐδα τον κώδωνα του κινδύνου ο υπ. ΠΕΝ
Κ. Χατζηδάκης.
Το πρώτο από τα τρία αυτά κεφάλαια του εγχειρήματος αφορά στα αμιγώς ενεργειακά έργα,
όπως τα μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα, τα σχέδια της ΔΕΗ για παραγωγή
ενέργειας από σκουπίδια, την καύση βιομάζας από την Πτολεμαΐδα 5 (μετά
το 2028), τις υποδομές υδρογόνου, κ.ο.κ. Σύμφωνα με τους πρώτους
υπολογισμούς, που φυσικά θα εξειδικευτούν, αυτά τα αμιγώς ενεργειακά έργα μπορεί να καλύψουν μια έκταση 40.000-50.000 στρεμμάτων, προσφέροντας απασχόληση σε αρκετές χιλιάδες εργαζόμενους κατά την πρώτη 5ετία, δηλαδή μέχρι το 2025.
Αλλά όπως δήλωσε και το Σάββατο από την Πτολεμαΐδα ο Κ. Χατζηδάκης, “αυτά προφανώς δεν φτάνουν, η περιοχή χρειάζεται ένα ολιστικό και σφαιρικό σχέδιο ανάπτυξης”. Απομένουν εξάλλου τεράστιες λιγνιτικές εκτάσεις προς αποκατάσταση, της τάξεως των 100.000-150.000 στρεμμάτων.
Το δεύτερο λοιπόν κεφάλαιο που εκτιμάται ότι θα διαρκέσει χρονικά μια 15ετία,
δηλαδή μέχρι το 2035, αφορά στην αποκατάσταση αυτών των τεράστιων
εκτάσεων. Κατά κύριο λόγο μιλάμε για φυτεύσεις και επιχωματώσεις, μια
δραστηριότητα - "γέφυρα" που θα βοηθήσει στην άμεση απορρόφηση θέσεων
εργασίας. “Αυτοί που μέχρι τώρα σκάβουν, τώρα θα σκεπάζουν για την
αποκατάσταση, ανοίγοντας τον δρόμο για την αξιοποίηση των εδαφών με
νέους τρόπους”, σημείωσε ο υπουργός.
Στην περίπτωση αυτή, η ΔΕΗ μπορεί να ανταλλάξει τεχνογνωσία (know how) με κάποιο μεγάλο ξένο ενεργειακό όμιλο, που αντιμετωπίζει παρόμοιες προκλήσεις με την ίδια όσον αφορά την αποκατάσταση εδαφών.
Ούτως ή άλλως, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, οι περισσότερες ανθρακικές
περιοχές στην Ευρώπη βρίσκονται στην ίδια πάνω-κάτω κατάσταση. Το ζήτημα
δεν είναι απλό ούτε για χώρες, όπως η Γερμανία που έχει δεσμευτεί να
"αποχαιρετήσει" τον άνθρακα μέχρι το 2038. Παλαιότερα η RWE είχε κάνει κρούσεις προς την ελληνική πλευρά για παροχή know-how, ενώ ο επικεφαλής της είχε συζητήσει το συγκεκριμένο θέμα και με τον Πρωθυπουργό.
Το τρίτο κεφάλαιο αφορά στις επενδύσεις που θα περιλαμβάνει το Εθνικό Σχέδιο Μετάβασης,
δηλαδή στον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα. Ενα πρώτο
στίγμα έδωσε ο υπουργός ΠΕΝ μιλώντας για εναλλακτικές καλλιέργειες, όπως
ο κρόκος Κοζάνης, δενδροκαλλιέργειες, οινοπαραγωγή, καθώς επίσης
μεταποιητικές δραστηριότητες (μάρμαρα) και αγροτουρισμό. Εδώ εντάσσονται
τα εκατοντάδες εκείνα μικρά, μεσαία και μεγάλα έργα που θα υπαχθούν
κάτω από την “ομπρέλα” του Εθνικού Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο
και θα χρηματοδοτηθεί από εθνικά και ευρωπαϊκά κεφάλαια, ύψους μέχρι και
4,4 δισ ευρώ, όπως είχε ανακοινώσει τον Ιανουάριο ο υφυπ. ΠΕΝ Γ.Θωμάς. Χρονικά, οι επενδύσεις αυτού του 3ου κύκλου θα διαρκέσουν τουλάχιστον μια 10ετία.
Το στοίχημα δεν αφορά μόνο στο πως θα συντονισθεί και θα
υλοποιηθεί το πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα σχέδιο, αλλά και στην έγκαιρη απορρόφηση των πόρων από τους ΟΤΑ, από τους οποίους εξαρτάται και η τελική έκβαση.
“Δεν αρκεί να αποδίδονται τα χρήματα, πρέπει και να τα
απορροφάτε”, είπε το Σάββατο απευθυνόμενος στους τοπικούς άρχοντες ο κ.
Χατζηδάκης, θυμίζοντας ότι επί μια 5ετία ο λιγνιτικός πόρος δεν
αποδίδονταν στις λιγνιτικές περιοχές, καθώς και ότι τα χρήματα που έδωσε
ο ΣΥΡΙΖΑ το 2019 αφορούσαν πόρο του 2014. “Παράλληλα όμως οφείλω να πω
ότι και αυτά τα χρήματα του 2014 δεν έχουν ακόμα απορροφηθεί όλα! Και
εδώ θέλω να σημειώσω ιδιαίτερα τις ευθύνες της προηγούμενης διοίκησης
της περιφέρειας της Δυτικής Μακεδονίας η οποία δεν έδειξε την αναγκαία
ταχύτητα”, επισήμανε ο υπουργός.
Το ρίσκο για μια από τις πιο φτωχές πανευρωπαϊκά περιφέρειες
Στην πραγματικότητα, αυτό είναι και το μεγαλύτερο ρίσκο
γύρω από το project. Η εμπειρία έχει δείξει ότι η τοπική αυτοδιοίκηση
δεν παίρνει διαχρονικά και τους καλύτερους βαθμούς όταν πρόκειται για
απορρόφηση κονδυλίων. Σύμφωνα μάλιστα με τα τελευταία διαθέσιμα
στοιχεία, η Δ.Μακεδονία είναι “ουραγός” στην απορρόφηση κονδυλίων του ΕΣΠΑ, με ποσοστό απορρόφησης μόλις 20,35%.
Εφόσον καταστεί εφικτό να σπάσει η αρνητική παράδοση,
άνθρωποι με γνώση της δυναμικής που έχει η περιοχή, βλέπουν “εκτίναξη”
της Δ.Μακεδονίας σε μια δεκαετία. Παρά την παρουσία της ΔΕΗ, εντούτοις η
συγκεκριμένη περιφέρεια συγκαταλέγεται, σύμφωνα με στοιχεία της
Eurostat, ανάμεσα στις πιο φτωχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τα
τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της περιφέρειας
διαμορφώθηκε το 2017 στο 49% του πανευρωπαϊκού μέσου όρου (17.900 ευρώ -
αν εκφραστεί σε όρους αγοραστικής δύναμης).
