H αύξηση των τιμών της ενέργειας μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έπληξε σοβαρά τα νοικοκυριά, ιδίως τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα. Αν και οι τιμές έχουν σταθεροποιηθεί κάπως, οι λογαριασμοί ενέργειας διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα και εξακολουθούν να αποτελούν βάρος για πολλούς.
Οι φόροι αποτελούν μεγάλο μέρος του κόστους φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας και διαφέρουν σημαντικά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ορισμένες χώρες προσφέρουν επιδοτήσεις ή επιδόματα για την υποστήριξη των νοικοκυριών. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι φόροι μπορούν ακόμη και να εμφανίζονται ως αρνητικές τιμές.
Πόσο, λοιπόν από τον ενεργειακό λογαριασμό πηγαίνει σε φόρους — συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών φόρων, των εισφορών και του ΦΠΑ; Σε ποιες χώρες πληρώνουν οι άνθρωποι τους περισσότερους φόρους συνολικά; Και πού παρεμβαίνουν οι κυβερνήσεις με επιδοτήσεις ή προγράμματα στήριξης;
Ο Δείκτης Τιμών Ενέργειας για τα Νοικοκυριά (HEPI), ο οποίος καταρτίζεται από τις Energie-Control Austria, MEKH και VaasaETT, παρακολουθεί τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου για οικιακή χρήση στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Εκτός από το κόστος ενέργειας και διανομής, η ανάλυση δείχνει τους ενεργειακούς φόρους και τον ΦΠΑ.
Ο μέσος φόρος
Όπως επισημαίνει σε δημοσίευμά του το euronews, αναλύοντας τα στοιχεία από το ΗΕΡΙ από τον Απρίλιο του 2024, το μέσο μερίδιο των συνολικών φόρων στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας των νοικοκυριών στις πρωτεύουσες της ΕΕ ήταν 22% — αποτελούμενο από ενεργειακούς φόρους 8% και ΦΠΑ 14%. Το μερίδιο αυτό κυμαινόταν από -26% στο Άμστερνταμ έως 49% στην Κοπεγχάγη, ακολουθούμενο από 41% στη Στοκχόλμη. Ο μέσος όρος για τις πρωτεύουσες της ΕΕ ανέρχεται στο 22%.
Το αντίστοιχο ποσοστό στην Αθήνα είναι 18%, με το 12% να αφορά φόρους και το 6% ΦΠΑ.
Αρνητικός φόρος στο Άμστερνταμ και το Λουξεμβούργο
Στο Άμστερνταμ, οι ενεργειακοί φόροι ανήλθαν στο -43%, ενώ ο ΦΠΑ ήταν 17%, με αποτέλεσμα ένα σημαντικό αρνητικό συνολικό μερίδιο φόρων. Εξαιρώντας αυτό το φαινόμενο, ο ΦΠΑ αντιπροσωπεύει το 17% της ανάλυσης των τιμών.
Σύμφωνα με την έκθεση του HEPI, από τον Ιανουάριο του 2020, ένας τυπικός καταναλωτής στο Άμστερνταμ πληρώνει μηδενικό φόρο ενέργειας λόγω του αυξημένου ποσού της φορολογικής πίστωσης, η οποία υπερβαίνει το αναγραφόμενο ποσό του φορολογικού φόρου ενέργειας. Αντίθετα, λαμβάνει επιστροφή χρημάτων για το υπερβαίνον ποσό της φορολογικής πίστωσης. Στόχος είναι η ενθάρρυνση της ηλεκτροδότησης και η απομάκρυνση από τη θέρμανση και τις συσκευές φυσικού αερίου.
Παρόμοια περίπτωση παρατηρείται στην πόλη του Λουξεμβούργου, όπου ο ενεργειακός φόρος είναι -13% και ο ΦΠΑ είναι 7%. Η πολιτική εκεί στοχεύει στη σταθεροποίηση των τιμών στα επίπεδα του 2022.
Στη Βαλέτα, τη Λευκωσία και το Δουβλίνο, το μερίδιο των φόρων στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος είναι επίσης σχετικά χαμηλό — 11% ή λιγότερο.
Οι υψηλοί φόροι
Εκτός από τις δύο σκανδιναβικές πρωτεύουσες, το μερίδιο των συνολικών φόρων υπερβαίνει το 30% σε αρκετές άλλες πόλεις, συμπεριλαμβανομένων των Βρυξελλών (37%), του Βερολίνου (34%), του Όσλο (33%), καθώς και της Μαδρίτης και του Ελσίνκι (32%).
Οι φόροι φυσικού αερίου υπερβαίνουν τους φόρους ηλεκτρικής ενέργειας
Για τις τιμές φυσικού αερίου για οικιακούς τελικούς χρήστες, το μέσο μερίδιο των φόρων στις πρωτεύουσες της ΕΕ είναι 28%, υψηλότερο από ό,τι για την ηλεκτρική ενέργεια. Κυμαίνεται από 5% στο Ζάγκρεμπ έως 49% στο Άμστερνταμ.
Στην ολλανδική πρωτεύουσα, ο ενεργειακός φόρος για έναν οικιακό χρήστη φυσικού αερίου αποτελεί περίπου το 32% της τιμής του τελικού χρήστη.
Οι κάτοικοι του Βερολίνου (40%),
της Βιέννης (32%), της Ρώμης και της Στοκχόλμης (και οι δύο 31%) και του
Παρισιού (30%) αντιμετωπίζουν τους υψηλότερους συνολικούς φόρους
βενζίνης, μετά το Άμστερνταμ.
Αντιθέτως, μετά την πρωτεύουσα της Κροατίας, η Αθήνα (9%), το Βελιγράδι (9%) και το Λονδίνο (11%) κατέγραψαν τα χαμηλότερα συνολικά φορολογικά μερίδια στις τιμές φυσικού αερίου για κατοικίες.
Στο Βίλνιους, ένα τυπικό νοικοκυριό λαμβάνει επιστροφή φόρου για την ενέργεια, με αποτέλεσμα ένα αρνητικό μερίδιο φόρου ενέργειας -5%.
Βασικοί παράγοντες πίσω από τις διαφορές στον ενεργειακό φόρο
«Οι ενεργειακοί φόροι εξαρτώνται από τις εθνικές πολιτικές, τα περιβαλλοντικά σχέδια και τις διαφορετικές δομές της αγοράς γενικότερα», δήλωσαν στο Euronews Business η Ραφαήλ Γρηγορίου, υπεύθυνη έργου HEPI και επικεφαλής του ελληνικού γραφείου της VaasaETT, και ο Ιωάννης Κόρρας, ανώτερος αναλυτής αγοράς ενέργειας στη VaasaETT.
Για παράδειγμα, σημείωσαν ότι η Δανία έχει χρησιμοποιήσει τους υψηλούς ενεργειακούς φόρους ως εργαλείο για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, επιδοτώντας τις επενδύσεις σε συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και προωθώντας την ενεργειακή απόδοση, καθιστώντας τη χώρα ηγέτη στην αιολική ενέργεια.
Ο ρόλος των εθνικών πολιτικών στη φορολογία της ενέργειας είναι ιδιαίτερα σαφής σε ορισμένες περιπτώσεις. Οι Γρηγορίου και Κόρρας τόνισαν ότι οι καταναλωτές στο Άμστερνταμ πληρώνουν τους υψηλότερους φόρους στο φυσικό αέριο στην Ευρώπη, λόγω μιας εθνικής πολιτικής για το κλίμα που στοχεύει στη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου. Αντίθετα, τα νοικοκυριά λαμβάνουν σημαντική φορολογική έκπτωση στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος.
«Αυτό έχει ως στόχο να δώσει κίνητρα για τη στροφή προς τη θέρμανση με φυσικό αέριο και να προωθήσει την ηλεκτροδότηση», πρόσθεσαν.
Φορολογικά μερίδια έναντι ονομαστικού κόστους
Όταν συγκρίνετε πόλεις ή χώρες, είναι σημαντικό να γίνεται διάκριση μεταξύ του μεριδίου των φόρων στους λογαριασμούς ενέργειας και του πραγματικού ποσού που καταβάλλεται. Πρόκειται για διαφορετικούς δείκτες, καθώς το συνολικό ποσό του φόρου εξαρτάται από την υποκείμενη τιμή ενέργειας.
Για παράδειγμα, το μερίδιο φόρου για την ηλεκτρική ενέργεια είναι 21% τόσο στη Ρώμη όσο και στη Βουδαπέστη. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι καταναλωτές πληρώνουν το ίδιο σε απόλυτους όρους. Στη Βουδαπέστη, το 21% ισούται με 1,92 c€/kWh, ενώ στη Ρώμη ανέρχεται σε 6,8 c€/kWh, που είναι μια σημαντική διαφορά.
Τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου σε όλη την Ευρώπη
Οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου για τους τελικούς χρήστες των νοικοκυριών διαφέρουν σημαντικά σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Σύμφωνα με το HEPI, τον Απρίλιο του 2025, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας κυμαίνονταν από 9,1 c€/kWh στη Βουδαπέστη έως 40,4 c€/kWh στο Βερολίνο. Οι τιμές του φυσικού αερίου κυμαίνονταν από 2,5 c€/kWh στη Βουδαπέστη έως 34,1 c€/kWh στη Στοκχόλμη.
Στην Αθήνα οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας ήταν στα 22,1 c€/kWh και του φυσικού αερίου στα 8,1c€/kWh.
