Αναδημοσίευση από Καθημερινή - του Γιάννη Παπαδόπουλου
Είχαν περάσει 40 λεπτά από την εκδήλωση της πυρκαγιάς στην Κερατέα, στις 8 Αυγούστου, όταν δύο ανακριτικοί υπάλληλοι της Πυροσβεστικής έφτασαν στην περιοχή για να διερευνήσουν τα αίτια. Μελέτησαν την κατεύθυνση του ανέμου, τις απανθρακωμένες επιφάνειες, το πώς είχε κατακαθίσει η αιθάλη ολόγυρα, για να ιχνηλατήσουν την πορεία της φωτιάς. Εντόπισαν την αρχική εστία στην οδό Αμφιτρόπης, κοντά στον οικισμό Τογάνι, κάτω από έναν τσιμεντένιο στύλο ηλεκτροδότησης.
Δεν βρήκαν εκεί απορρίμματα, κάποιο υπόλειμμα εμπρηστικού μηχανισμού ή άλλα στοιχεία που να παραπέμπουν σε «ανθρώπινο χέρι». Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», από την αυτοψία τους έκριναν ότι ακόμη και ένα φωτοβολταϊκό πάρκο που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 200 μέτρων από τον στύλο δεν σχετιζόταν με την πυρκαγιά. Ενας αυτόπτης μάρτυρας από γειτονικό σπίτι φέρεται να κατέθεσε ότι άκουσε πρώτα έναν δυνατό ήχο και έπειτα είδε τη φωτιά, κοντά στον στύλο. Αλλος μάρτυρας φέρεται να κατέθεσε ότι πρώτα αντιλήφθηκε διακοπή ρεύματος και λίγα λεπτά μετά εκδηλώθηκε η πυρκαγιά. Τα δύο στελέχη της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού εντόπισαν στον στύλο ένα κομμένο καλώδιο γραμμής μέσης τάσης.
Λίγες ώρες αργότερα, φώναξαν στο σημείο έναν ηλεκτρολόγο μηχανικό και τον διόρισαν πραγματογνώμονα. Αυτός φέρεται να διαπίστωσε ότι η ακτίνα αποψίλωσης της βλάστησης στα τέσσερα μέτρα γύρω από τον στύλο δεν επαρκούσε για να αποτρέψει το ξέσπασμα πυρκαγιάς από σπινθηρισμούς. Φέρεται να επισήμανε ότι το κομμένο καλώδιο ήταν πρασινισμένο από οξείδωση, παραπέμποντας σε έλλειψη συντήρησης δικτύου. Ακόμη, τα «πιάτα» πορσελάνης φέρεται να ήταν σκονισμένα και οι σφιγκτήρες σκουριασμένοι. Είχε πλέον νυχτώσει, όταν κρίθηκε ότι ο στύλος έπρεπε να φυλαχθεί.
Η «Κ» απευθύνθηκε στον ΔΕΔΔΗΕ (Διαχειριστής του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας) και ζήτησε την εκδοχή του σχετικά με τη φωτιά στην Κερατέα. Από την πλευρά της εταιρείας διαχείρισης δηλώνουν ότι το δίκτυο δεν έχει καμία σχέση με την πυρκαγιά και περιμένουν τη σύνταξη του τελικού πορίσματος.
Η απόφαση για την ολονύχτια επιφυλακή στην αρχική εστία της οδού Αμφιτρόπης δεν ήταν κάτι πρωτοφανές. Είχε γίνει ξανά τον Αύγουστο του 2024, σε μια ξύλινη κολόνα στην οδό Αμάλθειας στον Βαρνάβα. Από εκείνη τη φωτιά είχαν καεί περισσότερα από 100.000 στρέμματα και μία γυναίκα από τη Μολδαβία απανθρακώθηκε μέσα στον χώρο εργασίας της, όταν οι φλόγες έφτασαν μέχρι το Πάτημα Χαλανδρίου. Τα στελέχη της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού (ΔΑΕΕ) του Πυροσβεστικού Σώματος συνέλεξαν με μαγνήτη μεταλλικά ρινίσματα από την αρχική εστία, μεγέθους από 7,5 έως 23 χιλιοστά, και τα έστειλαν στο Γενικό Χημείο του Κράτους για αναλύσεις, ώστε να φανεί το σημείο τήξης τους. Παράλληλα, ο πραγματογνώμονας που όρισαν συνέδεσε στο πόρισμά του την πυρκαγιά στον Βαρνάβα με το δίκτυο μεταφοράς ρεύματος. Οπως είχε αποκαλύψει η «Κ», η δικογραφία που σχηματίστηκε παραμένει ακόμη στο συρτάρι των εισαγγελικών αρχών.
Ο τρόπος με τον οποίο κινήθηκαν τότε οι ανακριτικοί υπάλληλοι της Πυροσβεστικής θεωρείται κομβικός. Τον φετινό Ιούλιο, στη φωτιά της Δροσοπηγής, ακολούθησαν την ίδια προσέγγιση, φυλάσσοντας τη νύχτα άλλη κολόνα στην οποία είχαν στραφεί οι υποψίες τους. Τα συνεργεία για την αποκατάσταση των βλαβών και καταστροφών στο δίκτυο ηλεκτροδότησης συνήθως σπεύδουν άμεσα στις πληγείσες περιοχές για τις επιδιορθώσεις που απαιτούνται, και από τη ΔΑΕΕ δεν ήθελαν να ρισκάρουν την πιθανότητα να χαθεί κάποιο στοιχείο που ενδέχεται να παραπέμπει σε βραχυκύκλωμα.
Λακωνική προϊστορία
Ενδεικτική είναι η περίπτωση μιας πυρκαγιάς στη Νεάπολη Λακωνίας τον Ιούλιο του 2015, στην οποία κάηκαν περισσότερα από 52.000 στρέμματα. Από την αυτοψία της Πυροσβεστικής, η αρχική εστία εντοπίστηκε τότε σε ξερά χόρτα και φρύγανα, σε απόσταση 20 μέτρων από ξύλινη κολόνα ηλεκτροδότησης. Στο σημείο, όμως, είχε φτάσει πρώτο ένα συνεργείο το οποίο παρέδωσε στους ανακριτικούς υπαλλήλους καλώδιο μήκους 51,15 μέτρων, παρότι κανονικά θα έπρεπε να φτάνει στα 78 μ., με αποτέλεσμα να μην μπορεί «να διαγνωστεί θερμική αλλοίωση του αποκοπέντος αγωγού ή τήγματα αυτού κατά την αποκοπή του». Εκείνη η υπόθεση έφτασε μέχρι τον Αρειο Πάγο, με το δικαστήριο να δέχεται ότι η φωτιά είχε προκληθεί λόγω πλημμελούς συντήρησης σε μονωτήρες ηλεκτρικών εκκενώσεων.
Τα στελέχη της ΔΑΕΕ δεν έχουν εστιάσει τις έρευνές τους στο δίκτυο ηλεκτροδότησης μόνο για την πυρκαγιά της Κερατέας. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το δίκτυο ερευνάται και για την πρώτη εστία που εκδηλώθηκε το μεσημέρι της 12ης Αυγούστου στις φωτιές της Αχαΐας, κοντά στο Βασιλικό. Το βράδυ εκδηλώθηκε δεύτερη πυρκαγιά στα Συχαινά, για την οποία συνελήφθησαν ως ύποπτοι εμπρησμού δύο άνδρες. Υπό διερεύνηση βρίσκεται ένας στύλος και για την πυρκαγιά στην Παλαιά Φώκαια στις 26 Ιουνίου. Ο δήμαρχος Σαρωνικού Δημήτρης Παπαχρήστου δήλωσε ότι έχει αναθέσει στο νομικό σύμβουλο του δήμου τη σύνταξη μηνυτήριας αναφοράς κατά του ΔΕΔΔΗΕ για εκείνο το συμβάν, αλλά και για την πρόσφατη πυρκαγιά της Κερατέας, που έφτασε μέχρι και τη δική τους περιοχή. Σε τηλεοπτικές δηλώσεις του τον Ιούνιο ο υπουργός Πολιτικής Προστασίας Γιάννης Κεφαλογιάννης είχε αναφέρει ότι, βάσει των ευρημάτων, η φωτιά στην Παλαιά Φώκαια είχε ξεσπάσει από καλώδιο του ΔΕΔΔΗΕ. Σε αυτήν, όπως και άλλες περιπτώσεις, αναμένονται και τα τελικά πορίσματα των πραγματογνωμόνων, για τη σύνταξη των οποίων μπορεί να μεσολαβήσουν από εβδομάδες έως μήνες. Πηγές του ΔΕΔΔΗΕ αναφέρουν ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων που οδηγούνται στις δικαστικές αίθουσες δεν αποδεικνύεται ευθύνη του δικτύου μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Η υπογειοποίηση
Σε ποσοστό 90%, τα περίπου 262.000 χιλιόμετρα γραμμών μέσης και χαμηλής τάσης στην Ελλάδα παραμένουν εναέρια, άρα εκτεθειμένα και ευάλωτα στις καιρικές συνθήκες. Σύμφωνα με πηγές του ΔΕΔΔΗΕ, η συνολική υπογειοποίηση του δικτύου θα ήταν οικονομικά ανέφικτη, καθώς θα απαιτούσε πολλά χρόνια υλοποίησης και το κόστος εκτιμάται πως θα ανερχόταν σε 35 δισ. ευρώ.
Από τον ΔΕΔΔΗΕ αναφέρουν ότι τα τελευταία χρόνια έχει επιταχυνθεί ο ρυθμός υπογειοποίησης. Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσαν στην «Κ», την περίοδο 2017-2020 ο ρυθμός ανάπτυξης του υπογείου δικτύου ήταν 250 χλμ. ανά έτος. Το 2024 έφτασε στα 1.800 χλμ. ανά έτος, εκ των οποίων τα 500 χλμ. αναφέρεται ότι ήταν σε δασικές περιοχές, με το συνολικό υπόγειο δίκτυο να ανέρχεται σε περίπου 31.000 χλμ. Οπως προσθέτουν από τον ΔΕΔΔΗΕ, σε εξέλιξη βρίσκεται έργο αναβάθμισης ή και υπογειοποίησης 3.900 χλμ. εναέριων γραμμών σε δασικές και αστικές περιοχές με ορίζοντα ολοκλήρωσης το πρώτο εξάμηνο του 2026. Εξ αυτών αναφέρεται ότι έχουν αναβαθμιστεί ή υπογειοποιηθεί περισσότερα από 1.900 χλμ. «με έμφαση σε περιοχές υψηλής τρωτότητας». Παράλληλα, αναφέρεται από τον ΔΕΔΔΗΕ ότι προχωρούν σε κλαδέματα και αποψιλώσεις.
Οι «αρχικές εστίες»
Από υποθέσεις που είναι σε γνώση της «Κ», φαίνεται ότι ορισμένες φορές τεχνικοί σύμβουλοι του ΔΕΔΔΗΕ εντοπίζουν την αρχική εστία κάποιας πυρκαγιάς σε διαφορετικό σημείο σε σχέση με τις αυτοψίες της Πυροσβεστικής. Αυτό φέρεται να έχει συμβεί στην περίπτωση της Κινέτας το 2018, αλλά και του Βαρνάβα το 2024. Για την Κινέτα, ο αξιωματικός της Πυροσβεστικής Δημήτρης Λιότσιος είχε διαπιστώσει, ως πραγματογνώμονας διορισμένος από τις εισαγγελικές αρχές, ότι η φωτιά ξεκίνησε κοντά σε ξύλινο στύλο μέσης τάσης και εκτίμησε στο πόρισμά του ότι οφείλεται «σε ηλεκτρικά αίτια σε χρόνο που οι δύο εκ των τριών αγωγών αποκολλήθηκαν από τους μονωτήρες πορσελάνης».
Σε παλαιότερο συμβάν τον Μάιο του 2013 στα Χανιά, οι ανακριτικοί υπάλληλοι της Πυροσβεστικής εντόπισαν την αρχική εστία μιας φωτιάς σε σημείο στο οποίο υπήρχαν ξύλινοι στύλοι ηλεκτροδότησης. Εκεί βρέθηκαν κομμένοι μεταλλικοί αγωγοί, τμήμα των οποίων είχε τηχθεί στη μία άκρη. Στο δικαστήριο από την πλευρά του υπευθύνου συντήρησης του δικτύου προσκομίστηκε ένα σχεδιάγραμμα, το οποίο, όμως, δεν αποτύπωνε τον επίδικο στύλο του δικτύου, αλλά όριζε ως πιθανό σημείο εκκίνησης της πυρκαγιάς άλλο μέρος, 300 μέτρα μακρύτερα, εντός ενός πορτοκαλεώνα. Ισχυρισμός που τελικά δεν έγινε δεκτός.
Ο σύμβουλος
Σε ορισμένες υποθέσεις τις διαπιστώσεις ανακριτικών υπαλλήλων της Πυροσβεστικής επιχειρεί να αντικρούσει, ως τεχνικός σύμβουλος του ΔΕΔΔΗΕ, ένας απόστρατος αξιωματικός της Πυροσβεστικής, ο οποίος εδώ και χρόνια έχει ιδρύσει δική του εταιρεία. Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και το Πυροσβεστικό Σώμα ανέθεσαν το 2023 στην ίδια εταιρεία σύμβαση για θέματα πυρασφάλειας.
Οι δύο συλλήψεις και οι δικαιολογίες
Στις 9 Αυγούστου, μία ημέρα μετά την εκδήλωση της φωτιάς στην Κερατέα, ένα συνεργείο του ΔΕΔΔΗΕ έφτασε στην οδό Αμφιτρόπης. Είχαν κληθεί από την Πυροσβεστική για να κατεβάσουν από τον στύλο υλικά που επρόκειτο να κατασχεθούν. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», ένας από τους ανθρώπους που έφτασαν στο σημείο φέρεται να δήλωσε «τομεάρχης Αττικής». Βάσει της εικόνας που ήδη είχαν σχηματίσει από την αυτοψία τους και όσα τους είχε μεταφέρει ο ηλεκτρολόγος μηχανικός ως πραγματογνώμονας, τα στελέχη της ΔΑΕΕ συνέλαβαν αυτόν τον άνδρα και ένα ακόμη άτομο που φέρεται να δήλωσε αναπληρωτής του υπευθύνου για το δίκτυο της περιοχής των Μεσογείων.
Οταν προσήλθαν στα κεντρικά της υπηρεσίας και οι δύο συλληφθέντες δήλωσαν αναρμόδιοι. Ο ένας υποστήριξε ότι δεν είναι υπεύθυνος για τη συντήρηση, αλλά για την αποκατάσταση του δικτύου. Ο άλλος φέρεται να ανέφερε ότι αντικαθιστά μόνο «προφορικά» τον υπεύθυνο των Μεσογείων και ότι άλλος υπάλληλος έχει τυπικά αυτόν τον ρόλο. Οι εισαγγελικές αρχές ζήτησαν να αφεθούν ελεύθεροι. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που συλλαμβάνονται στο πλαίσιο του αυτοφώρου υπάλληλοι του ΔΕΔΔΗΕ για πυρκαγιά.
