Οι καταστροφές στο ορυχείο λιγνίτη Αμυνταίου μετά την κατολίσθηση (12.6.2017).
Το γαϊτανάκι μετακύλισης της ευθύνης μετά την κατολίσθηση • Τα πορίσματα των καθηγητών και του Συνηγόρου του Πολίτη και ο κίνδυνος για τον παρακείμενο οικισμό των Αναργύρων.
Την Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Φλώρινας αναμένεται να εκδικαστεί η μήνυση που έχει υποβάλει η ΔΕΗ Α.Ε. κατά του συνταξιούχου μηχανικού Νίκου Στεφανή για «ψευδή καταμήνυση και δυσφήμηση ανώνυμης εταιρείας». Αφορμή για την έγκληση της ΔΕΗ αποτέλεσε η μηνυτήρια αναφορά που κατέθεσε ο κ. Στεφανής στον αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου μετά τη μεγάλη κατολίσθηση που σημειώθηκε στις 10.6.2017 στο ορυχείο Αμυνταίου.
Η υπόθεση είχε πάρει μεγάλη δημοσιότητα, εφόσον δεν καταστράφηκε μόνο το ορυχείο και πανάκριβα μηχανήματα της επιχείρησης, αλλά κινδύνευσαν και οι κάτοικοι του παρακείμενου οικισμού Ανάργυροι, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Το «έγκλημα» του κ. Στεφανή, ο οποίος εργάστηκε επί 25 χρόνια ως μηχανικός στα ορυχεία λιγνίτη της ΔΕΗ, ήταν ότι είχε κρούσει εγκαίρως το καμπανάκι του κινδύνου και ότι τόλμησε να ζητήσει από την αρμόδια ανώτατη δικαστική αρχή να διερευνηθούν τα αίτια και οι τυχόν ευθύνες για την κατάρρευση του ορυχείου που προκάλεσε και τεράστια οικονομική ζημιά στην επιχείρηση.
Η μήνυση της ΔΕΗ στον μηχανικό που προειδοποιούσε για την καταστροφή του ορυχείου λιγνίτη στο Αμύνταιο
Η ΔΕΗ τώρα ζητεί την καταδίκη του κ. Στεφανή, βασιζόμενη όχι μόνο στο άρθρο 229, 1 Π.Κ. περί ψευδούς καταμήνυσης, αλλά και στο 364 Π.Κ. περί δυσφήμησης Ανώνυμης Εταιρείας. Μόνο που η ΔΕΗ δεν είναι μια οποιαδήποτε «Α.Ε.». Μπορεί τώρα πια να έχει στο μεγαλύτερο τμήμα της ιδιωτικοποιηθεί, αλλά εξακολουθεί να φέρει την ονομασία «δημόσια» στον τίτλο της και ασφαλώς οφείλει να είναι έτοιμη να δεχτεί την κριτική φωνή των ενεργών πολιτών και να διαλεχτεί μαζί τους αν έχει απαντήσεις στην ουσία των όσων αυτοί καταγγέλλουν.
Πολύ περισσότερο που στην περίπτωση αυτή δεν πρόκειται για τις απόψεις ενός μεμονωμένου πολίτη, αλλά για προβληματισμούς που συμμερίζονται πολλοί επιστήμονες και αποτέλεσαν αντικείμενο έρευνας του Συνηγόρου του Πολίτη (βλ. σχετ. στον ιστότοπο του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων, https://tinyurl.com/yxqfzda6).
Μέχρι τα τέλη Μαΐου 2017, λίγες ημέρες πριν από την κατολίσθηση, οι αρμόδιοι του Λιγνιτικού Κέντρου Δυτικής Μακεδονίας διαβεβαίωναν ότι «δεν υπάρχει θέμα κατολίσθησης στο ορυχείο Αμυνταίου», παρά την εμφάνιση ρωγμών σε πολλά σημεία. Και όταν συνέβη η μεγάλη καταστροφή, οι αρμόδιοι δικαιολογήθηκαν ότι είχαν μεν προβλέψει το γεγονός, αλλά δεν ήταν δυνατόν να φανταστούν την έκτασή του.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο καθηγητής του ΕΜΠ Μιχάλης Καββαθάς, στον οποίο είχε αναθέσει η ΔΕΗ την παρακολούθηση του φαινομένου, «είχε επισκεφθεί το ορυχείο μία ημέρα πριν συμβεί το μοιραίο και ενημέρωσε τους ιθύνοντες της ΔΕΗ ότι η κατολίσθηση βρίσκεται προ των πυλών. Υπέδειξε μάλιστα συγκεκριμένο μέρος τοποθέτησης των εκσκαφέων για την προστασία τους, οι οποίοι όμως καταπλακώθηκαν από τεράστιες μάζες αδρανών υλικών, μαζί με τους ιμάντες, τους ταινιοδρόμους του ορυχείου και φυσικά το κοίτασμα των 28 εκατ. τόνων» (εφ. «Καθημερινή», 13.6.2017).
Τις πρώτες ημέρες επιχειρήθηκε να μετακυλιστεί η ευθύνη στον μόνιμο αποδιοπομπαίο τράγο της «ανάπτυξης», δηλαδή την Αρχαιολογική Υπηρεσία, η οποία διενεργούσε έρευνες στην ίδια περιοχή και «καθυστερούσε» τα έργα. Ομως το επιχείρημα δεν είναι καθόλου πειστικό. Ο καθηγητής του ΕΜΠ Κ. Λουπασάκης που επισκέφτηκε την περιοχή μετά την κατολίσθηση του ορυχείου αποφάνθηκε σαφώς ότι πρόκειται για φαινόμενο με ανθρωπογενές αίτιο, δηλαδή οφείλεται στην εξορυκτική δραστηριότητα της ΔΕΗ, όπως και οι εδαφικές υποχωρήσεις που παρατηρούνται από το 2006 στον οικισμό των Αναργύρων.
Ο καθηγητής Σεισμολογίας του ΑΠΘ Θ. Τσάπανος θύμισε ότι από το 2008 του είχε ανατεθεί από τη Νομαρχία Φλώρινας μελέτη για τα αίτια που προκαλούν τις ρωγμώσεις στα σπίτια και στους δρόμους του χωριού. Το πόρισμα τριών τομέων του τμήματος Γεωλογίας του ΑΠΘ ήταν ότι «η εκμετάλλευση της ΔΕΗ στο παρακείμενο ορυχείο ήταν υπεύθυνη για τις ρωγμές αυτές, έχοντας κατεβάσει τον υδροφόρο ορίζοντα σε μεγάλο βάθος». Από το 2010 που κατατέθηκε η μελέτη, σύμφωνα με τον κ. Τσάπανο, «αγνοείται η τύχη της. Οι κάτοικοι παρέμειναν σε ένα χωριό και σε σπίτια επικίνδυνα».
Απόλυτη δικαίωση για τον κ. Στεφανή αποτελεί και το Πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη (αρ. πρωτ. 230605/65/2019), το οποίο επισημαίνει ότι ακόμα και «ενάμιση χρόνο μετά το συμβάν της κατολίσθησης, οι εργασίες στο Ορυχείο Αμυνταίου υλοποιούνται χωρίς εγκεκριμένες μελέτες, αδιαφορώντας για τις ενδεχόμενες συνέπειες».
Σύμφωνα με το Πόρισμα, «υποτιμήθηκε από την επιχείρηση η συνδυασμένη επιρροή πολλών παραμέτρων που οδήγησαν στην κατολίσθηση», ενώ, παρά τις διαρρήξεις που είχαν παρουσιαστεί στο πρανές από τον Φεβρουάριο 2017, «ουδεμία έγκαιρη κινητοποίηση υπήρξε εκ μέρους των αρμοδίων υπηρεσιών αλλά και της επιχείρησης». Επίσης, «η καθυστέρηση στις διαδικασίες μετεγκατάστασης του οικισμού Αναργύρων είναι αδικαιολόγητη».
Το μόνο επομένως που μπορεί να καταλογιστεί στον Νίκο Στεφανή είναι ότι δεν έκλεισε τα μάτια και τ’ αυτιά μπροστά σε μια καταστροφή που στοίχισε πολλά σε μηχανήματα και υποδομές ενώ παρά λίγο να στοιχίσει και ανθρώπινες ζωές. Ακόμα και τώρα είναι καιρός για τη διοίκηση της ΔΕΗ να παραιτηθεί από την άστοχη μήνυσή της.
